هبه (حقوق)
هِبِه (حقوق)
(در لغت به معنی بخشش و تملیک بلاعوض) در اصطلاح فقه و حقوق، عقدی که به‌موجب آن شخصی مالی را بدون دریافت چیزی به دیگری واگذار می‌کند. تملیک‌کننده را واهب، طرف دیگر را مُتهَب، مالی که مورد هبه است عین موهوبه، و سند یا قباله‌ای را که طبق آن کسی مال یا ملکی را می‌بخشد هبه‌نامه گویند. واهب باید مالک مالی باشد که هبه می‌کند. هبه از عقود معیّن و در اختيار قرار دادن عین موهوبه به متهب، با اذن واهب، ازجمله شرایط صحت آن است. بدین‌ترتیب، چنانچه واهب یا متهب پیش از قبض فوت کند هبه باطل می‌شود. اگرچه هبه عقدی بلاعوض است، ولی واهب می‌تواند ضمن عقد شرط کند که متهب نیز در مقابل مالی را به او هبه کند و یا عمل مشروعی را مجاناً به‌جا آورد. در این صورت هبه مُعوَّض می‌شود. قرار دادن شرط عوض در هبه تأثیری در مجانی‌بودن طبیعت این عقد ندارد. چنانچه عوض در هبه بسیار کم‌ارزش باشد، مانند یک سیر نبات، هبه را در اصطلاح هبۀ محاباتی گویند. هدف از قرار دادن چنین عوضی آن است که واهب نتواند از هبه رجوع کند. استثنائاً در مواردی حق رجوع از هبه از واهب ساقط است و آن عبارت است از مواردی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشند، یا هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد، یا عین موهوبه از مالکیت متهب خارج یا متعلق به غیر شده باشد. علاوه بر آن، بعد از مرگ واهب و متهب نیز رجوع ممکن نیست. چنانچه شخصی مال خود را به‌عنوان صدقه به دیگری دهد حق رجوع ندارد.