دو سرچشمه اخلاق و دین

دو سرچشمۀ اخلاق و دین (Les Deux Sources de la morale et de la religion)
کتابی در فلسفۀ دین و اخلاق، نوشتۀ هانری برگسون، به زبان فرانسوی، منتشرشده در ۱۹۳۲. فصل اول، تکلیف اخلاقی نام دارد و مؤلف در آن به مباحثی چون نظم اجتماعی و نظم طبیعی فرد در جامعه و جامعه در فرد، اخلاق بسته و اخلاق باز، آزادی، شوق و طلب، تربیت عرفانی و جز آن‌ها می‌پردازد. سخن اصلی برگسون در این بخش این است که جامعۀ انسانی دستخوش شعور و تغییری سرشار است. فصل دوم و فصل سوم به ترتیب، دین ایستا و دین پویا نام دارد و در آن مباحثی چون افسانه‌پردازی و زندگی، خیال‌ورزی اساطیری، جادو و خاستگاه روان‌شناختی آن، جادو و دین، کارکرد عمومی دین ایستا و دین پویا، و جز آن‌ها مطرح می‌شود. برگسون در این فصل تفاوت دین پویا و دین ایستا را از رهگذر تأملات مردم‌شناختی و روان‌شناختی بررسی می‌کند. خاتمۀ کتاب، با عنوان ماشین و عرفان، مباحثی چون جامعه‌های باز و بسته، جامعۀ طبیعی و دموکراسی، جنگ و عصر صنعتی، ماشین و عرفان، و جز آن‌ها را دربرمی‌گیرد. دو سرچشمۀ اخلاق و دین آخرین اثر از چهار اثر مهم فلسفی برگسون است و فلسفۀ حیات خلاق او را به مسائل اخلاق و دین تعمیم می‌دهد.