عبدالملک سامانی اول
عَبدُالمَلِک سامانی اول (۳۳۳ـ۳۵۰ق)
ابوالْفَوَارس عبدالملک بن نوح سامانی، ملقب به «امیر رشید»، پنجمین حکمران (حک: ۳۴۳ـ۳۵۰ق) سلسلۀ سامانیان. وی فرزند نوح اول بود که پس از مرگ پدر به امارت نشست. نَرْشَخی سن او را در آن هنگام دَه سال ذکر کرده است. اما با توجه به آن‌که حمزۀ اصفهانی تولد وی را در ۳۲۴ق نوشته، وی به‌‌هنگام امارت حدوداً نوزده ساله بوده است. در آن هنگام، شهرها و ولایات، آشوبزده بود. از آغاز امارت وی محمد بن عُزَیر به‌وزارت رسید و ابوسعید فرغانی سپهسالار نیز در مقام خود ابقا شد. ابوعلی مُحْتاج چَغانی، سپهسالار پیشین، که به‌‌کمک رُکن‌الدّولۀ دیلمی از مطیع، خلیفۀ عباسی، فرمان حکومت خراسان را گرفته بود، در ۳۴۳ق بر نیشابور و بخش‌هایی از خراسان مستولی شد و گرگان را تصرف کرد، اما ابوسعید فَرْغانی آنان را دفع کرد و ابوعلی چَغانی در ۳۴۴ق مرد. در این سال ابوسعید، اصفهان را به یاری محمد بن ماکان فتح کرد و خود سوی ری لشکر کشید. از این‌رو، رکن‌الدوله خواهان صلح شد و ری و اصفهان را در قبال پرداخت مالیات سالانه ۲۰۰هزار دینار نگاه داشت. ابوسعید در ۳۴۵ق، به‌قتل رسید و بعداً ابوالحسن سیمجور جانشین وی شد. ابن‌عُزَیر وزیر نیز عزل شد و ابوجعفر عُتبی وزارت یافت. وزیر و سپهسالار جدید باز درپی شکایت لشکریان و مردم در ۳۴۸ق و ۳۴۹ق، جای خود را به یوسف بن اسحاق و محمد بن عبدالرزاق طوسی دادند. سرانجام الپتکین، حاجب بزرگ، با همکاری و تبانی ابوعلی بلعمی در پایان سال ۳۴۹ق، مقام سپهسالاری و وزارت عبدالملک را قبضه کردند. عبدالملک بن نوح در شوال ۳۵۰ق هنگام چوگان‌‌زدن در حال مستی، از اسب به زیر افتاد و مرد.