عقاد، عباس محمود (آسوان ۱۸۸۹ـ۱۹۶۴)
عَقّاد، عباس‌محمود (آسوان ۱۸۸۹ـ۱۹۶۴)
شاعر، منتقد، نویسنده، روزنامه‌نگار، و سیاستمدار مصری و مدافع خستگی‌ناپذیر ارزش‌های فرهنگی مصر. به‌رغم تحصیلات ناتمام، از چهره‌های برجستۀ تفکر مصر در قرن ۲۰ بود. نخست در اللِواء و سپس در الدُستور، ارگان حزب ناسیونالیست، می‌نوشت. به مقام نمایندگی مجلس و سناتوری رسید. منادی بی‌باک آزادی فرد بود. به‌علت مخالفت با حکومت صدقی پاشا، در ۱۹۳۰، به زندان افتاد. در ۱۹۳۵، از حزب وَفْد اخراج شد و به حزب ملی‌گرای سَعد زَغلول پیوست. عضو گروه دیوان بود و با نقد و شعر و نثر خود، منادی تغییر اوضاع شعر در مصر بود. چند مجموعۀ شعر، ازجمله بیداری بامداد (۱۹۱۶) و رهاورد کاروان (۱۹۳۳)، را منتشر کرد. سعی او برای مدرن‌کردن شعر عربی با مجموعۀ رهگذر (۱۹۳۷)، با سوژه‌هایی چون مغازۀ اتوکشی و مأموران پلیس، با توفیق همراه نشد و از مارون عَبّود لقب کارخانۀ فورد شعر عربی گرفت. آثارش، اکنون بیشتر از جنبۀ تاریخی مورد توجه است. اهمیت فعالیت‌های عقاد، بیش از هر چیز، در زمینۀ نقد، تثبیت اصول و کاربرد آن در میراث مکتوب فرهنگی عربی ـ اسلامی است. دربارۀ بزرگان کلاسیک، مانند مُتَنَبّی (۱۹۲۳ـ ۱۹۲۴)، ابوالعلاء مَعَرّی (۱۹۳۹)، فارابی (۱۹۴۴)، ابن سینا (۱۹۴۶)، ابن رشد (۱۹۵۳) و غزالی (۱۹۶۰)، تحقیقات ارزشمندی دارد. عقاد از روشنفکرانی بود که تاریخ و اشخاص صدر اسلام را در چارچوبی مدرن و عالمانه به بحث گذاشت. آثار عده‌ای از بزرگان جهان، مانند گوته، بیکن، بنیامین فرانکلین، گاندی، برنارد شاو و موضوعاتی چون تأثیر نازیسم در مصر (۱۹۴۰)، دموکراسی در اسلام (۱۹۵۲)، کمونیسم (۱۹۵۶) و زنان در قرآن (۱۹۵۹) را نیز بررسی کرد. عقاد و معاصرش طه حسین، با آثار خود، به نسل جوان و دانش‌آموختۀ مصر دیدگاه تازه‌ای بخشیدند. عقاد، در ۱۹۴۰، به عضویت فرهنگستان زبان عربی درآمد.