عمر بن سعد
عُمَرِ بن سَعْد ( ـ کوفه ۶۶ق)
(یا: ابن سعد) سردار عرب، پسر سعد بن ابی‌وقاص، و فرماندۀ سپاه عُبیدالله بن زیاد در واقعۀ کربلا. در نوجوانی همراه پدرش در فتح عراق شرکت داشت. در اواخر حکومت معاویه که ابن‌زیاد به حکومت بصره گماشته شد، عمر سعد به خدمت او درآمد. ابن‌زیاد پس از رفتن به کوفه، عمر سعد را به حکومت ری منصوب و به سرکوبی قیام دیلمیان مأمور کرد. ابن‌سعد با سپاهی بزرگ آمادۀ عزیمت به‌سوی ری بود که ابن‌زیاد از حرکت امام حسین(ع) به‌سوی کوفه اطلاع یافت و به ابن‌سعد مأموریت داد تا با سپاهش به مصافِ امام برود. او در روز جمعه دوم یا سوم ماه محرم ۶۱ق به کربلا رسید. ابن‌سعد درصدد بود کار را با صلح فیصله دهد و از خون‌ریزی جلوگیری کند، اما شمر بن ذی‌الجوشن و دیگران که خواهان جنگ بودند، عبیدالله بن زیاد را از صلح منع کردند. از این‌رو، ابن‌سعد پذیرفت که با امام بجنگد. او پس از ورودش به کربلا در روز چهارم محرم، بر امام حسین (ع) سخت گرفت و فرمان داد آب را به‌روی یاران آن حضرت ببندند. در صبح عاشورا وی نخستین تیر را به طرف اردوگاه امام حسین (ع) افکند و فرمان حملۀ عمومی صادر کرد. درپی جنگی که بین سپاه او و یاران امام حسین درگرفت، امام و یارانش به شهادت رسیدند. پس از شهادت امام و یارانش، به دستور ابن‌سعد، اسب بر بدن شهیدان تاختند و اهل بیت امام را اسیر کردند و به کوفه بردند. وقتی مردم کوفه بر ضد مختار ثقفی خروج کردند، رهبری آنان را به‌عهده گرفت، ولی با شکست کوفیان، به‌سوی بصره گریخت. سپس، دستگیر و نزد مختار فرستاده شد. سرانجام به دستور مختار، او و پسرش حفص را کشتند و سرهای آن دو را به مدینه نزد محمد حنفیه فرستادند. ابن‌سعد به‌سبب شرکت و ایفای نقش اساسی در واقعۀ کربلا، از منفورترین چهره‌های تاریخ اسلام نزد شیعه و سنّی، و نام او جزو لعنت‌شدگان در زیارت عاشورا است.