ابجد
اَبْجَد
نوعی نظام و ترتیب الفبایی در بین اعراب که هر حرف نمایندۀ یک عدد محسوب می‌شود. در این نظام، ترتیب و ارزش عددی هر حرف به این قرار است: الف= ۱، ب= ۲، ج= ۳، د= ۴ که مجموع این چهار حرف را برای سهولت در به‌خاطرسپردن، اَبجَد می‌نامند. ه = ۵، و= ۶، ز= ۷ که این سه حرف را هَوَّز نامند. ح= ۸، ط= ۹، ی= ۱۰ که این سه حرف را حُطّی می‌گویند. ک= ۲۰، ل= ۳۰، م= ۴۰، ن= ۵۰ که مجموع این چهار حرف کَلَمَن است. س= ۶۰، ع= ۷۰، ف= ۸۰، ص= ۹۰ که مجموع این چهار حرف سَعفَص خوانده می‌شود. ق= ۱۰۰، ر= ۲۰۰، ش= ۳۰۰، ت= ۴۰۰ که مجموع آن‌ها قَرَشَت نام دارد. ث= ۵۰۰، خ= ۶۰۰، ذ= ۷۰۰ که مجموع این سه حرف را ثَخِذ می‌گویند. ض= ۸۰۰، ظ= ۹۰۰، غ= ۱۰۰۰ که مجموع این سه حرف ضَظِغ نام دارد. با ترکیب این حروف ارزش عددی هر کلمه معین می‌شود، مثلاً ارزش عددی کلمۀ «سر» برابر عدد ۲۶۰ است زیرا س=۶۰ و ر=۲۰۰ است. منشأ نظام و ترتیب ابجدی مربوط به روزگار کهن، یعنی حدود قرن ۱۲ تا ۱۴پ‌م است و به خط فنیقی بازمی‌گردد که اکثر خطوط ازجمله خط پهلوی، عربی، یونانی و لاتینی از آن آغاز شده است. کاربرد نظام و تربیت ابجدی به‌سبب ارزش عددی آن، در گذشته به‌جای اعداد و در حسابِ جُمَّل به‌کار می‌رفته است. علاوهبر آن، در مادّه تاریخ نیز کاربرد داشته و هنوز هم کم‌وبیش در شعر سنّتی از آن استفاده می‌شود. در ساختن طلسم‌ها و اسطرلاب‌ها و غیب‌گویی هم از آن استفاده می‌کرده‌اند. در دورۀ اخیر، در کشورهای اسلامی، برای شماره‌گذاری صفحات مقدمۀ کتاب‌ها، به‌جای اعداد رومی که در مقدمۀ کتاب‌های اروپایی به‌کار می‌رود، از نظام و ترتیب ابجدی استفاده می‌کنند؛ در نظام نمره‌گذاری درسی نیز در برخی از دانشگاه‌ها از «الف، ب، ج، د، ه »، که همان ترتیب ابجدی است، بهره می‌برند و در تقسیم‌بندی‌های درون نوشته‌ها، علاوهبر اعداد، از حروف ابجد استفاده می‌کنند.