ارتبه

اَرتَبَه‌
یکی از واحدهای توزین در زمان هخامنشیان. در اصل تلفظ یونانی یک واژۀ آرامی است از ریشه اِردَب. ارتبه چندین قرن در بسیاری از کشورهای اسلامی، به‌ویژه، در مصر، واحد معتبری برای توزین غلات بوده است. به نوشتۀ مِقدِسی هر اردب برابر با ۷۳.۱۲۵ کیلوگرم بوده است. در نیمۀ دوم قرن ۸ق، به گزارش قَلقَشَندی، در قاهِرِه هر اردب ۶۹.۶ کیلو گندم بوده است. در سفرنامۀ گونزالِس از ۱۶۶۵م هر اردب شش ویبه بود که هر ویبه هشت قدح بزرگ آمده است؛ و هر قدح برابر با سه رَطل برنج (هر رطل ۱۶۰ درهم) بوده است؛ یعنی هر لیتر برنج ۹۶۰ گرم وزن داشته است و هر اردب درست ۷۵ لیتر بوده است. در قرون ۱۸ و ۱۹هر اردب ۱۳۲.۸۵۶ و ۱۳۷.۷ کیلو غلّه بوده است. در حال حاضر یک اردب در مصر برابر است با ۱۹۸ لیتر؛ یعنی ۱۵۰ کیلوگرم گندم، ۱۲۰ کیلوگرم جو، ۱۴۰ کیلوگرم ذرت، ۱۵۵ کیلوگرم باقلا و ۱۵۷ کیلوگرم عدس. قیمت یک ارتبه (۲۹.۱ لیتر) جو یا گندم که هم‌بها بودند، ۰.۹ شِکِل بود؛ یعنی ۱۰۰ کیلو برابر با ۸.۳۰ مارک طلا.