اویغور
اُویْغُور
قوم بزرگ ترک، از اقوام حوزۀ رودخانۀ اورخون در قرون ۱ـ۳ق و ناحیۀ تورفان و حوزۀ رودخانۀ تاریم در قرون ۳ـ۷ق. نخستین دولت این قوم در مغولستان به‌دست قرقیزها ساقط شد. گروه‌هایی از این مردم به واحۀ تورفان مهاجرت کردند و به‌تدریج یکجانشین شدند و در تأثیر از ایران و چین و پذیرش مذاهب نستوری و مانوی و اقتباس خط سغدی به سطح اجتماعی عالی‌تری ارتقا یافتند و همانند ایرانیان از سوی دیگر ترکان عنوان تات گرفتند. الفبای اویغوری برای مدت‌های طولانی یگانه خط رایج در میان ترکان بود. به نوشتۀ جوینی، آموختن خط و زبان اویغوری در زمان او نشانه فضل و هنر به‌شمار می‌آمد. نخستین کارگزاران مغول در ایران یا همانند کورکوز، از اویغورها بودند و یا همانند ارغون آغا اویرات تربیت اویغوری داشتند. گروهی از اویغوری‌های ایران که در ری و شهریار پراکنده بودند، در ۷۵۶ و ۷۵۹ق مغلوب جلال‌الدوله اسکندر حاکم رویان شدند و به کجور انتقال یافتند. اویغوری‌ها پس از ورود تیمور به ایران، به قوای او پیوستند. امروزه در ایران نامی از اویغوری‌ها نیست. هم‌اکنون در استان سین‌کیانگ چین بیش از ۴,۲۰۰,۰۰۰ نفر از مردم اویغور سکونت دارند و چندصد هزار نفر نیز در جمهوری‌های آسیای میانه به‌سر می‌برند.