بیرانوند
بِیْرانْوَنْد
ایل لر، از ایلات بزرگ لک‌تبار لرستان، متشکل از دو گروه آلیوند/ آلاهنیان و دوشیوند/ دوشانیان، مرکب از دو طایفۀ اصلی مال قباد و مال اسد که هریک از چندین تیره و اولاد کوچک و بزرگ تشکیل می‌شود. تیره‌های بزرگ یار احمد و دوست احمد از گروه مال قباد و تیره‌های محراب و زیدعلی و بارانی از گروه مال اسد و تیره‌های چقلوند و دلفان و شعبان و غیره از گروه خورده طوایف بیرانوند هستند. بیرانوندها از ایلات کثیرالعدۀ لرستان بودند و جمعیتشان در حدود ۱۰۰ سال پیش، قریب ۱۲هزار خانوار بود. رشد یک‌جانشینی سبب کاهش جدی تعداد چادرنشینان بیرانوند شد. جمعیت این مردم در سال‌های اخیر به حدود ۹۰۰ خانوار رسیده است. سردسیر بیرانوندان از شمال خرم‌آباد تا جنوب بروجرد و گرمسیر آنان از جنوب خرم‌آباد تا پشتکوه لرستان و دامنه‌های جنوب شرقی کبیرکوه و اطراف رودخانۀ کرخه و بعضی اراضی میان ملتقای آب زال و رودخانۀ کرخه تا قلعۀ حسینیه بود. بخش چقلوند خرم‌آباد از مراکز سردسیری بیرانوندان است. این مردم در شورش حسین‌قلی‌خان قاجار علیه برادرش فتحعلی‌شاه شرکت داشتند و در شورش سالارالدوله علیه مشروطیت (۱۳۲۹ق) از جمله نیروهای اصلی او بودند. بیرانوندها در آغاز سلطنت پهلوی علیه ترتیبات جدید دولتی و نظامی برخاستند. شورش‌های آنان به‌سبب تعدیات فرماندهان تا حدود ۱۳۱۱ـ۱۳۱۲ق ادامه یافت و پس از آن بسیاری از بیرانوندها به اطراف قم و ساوه و کاشان تبعید شدند.