تابوت گردانی
تابوت‌گردانی
رسمِ بَرْدست‌بردنِ نمادین تابوت یا صندوق، گهواره، ضریح و عمارت‌های تابوت‌مانندِ معصومان یا فرزندان امامان شیعی یا شخصیت‌های اسطوره‌ای، در آیین‌های عمومی عزاداری و تعزیه. کهن‌ترین نشانۀ برجای مانده از این رسم آیین‌سیاوشان است. کهن‌ترین گزارش‌ها دربارۀ صورت شیعی این رسم به قرن ۵ق بازمی‌گردد. ظاهراً در این دوره شیعیانِ محلۀ کَرخ بغداد در سالگرد شهادت امام علی (ع) و امام حسین (ع) تابوت‌واره‌هایی به نام منجنیق حمل می‌کردند که شاید صورت کهنِ نخل‌های امروزی باشد (← نخل‌گردانی). با گسترش بیشتر مراسمِ عزاداری، به‌ویژه در محرم و سه روزۀ قتل ماه رمضان، در دورۀ صفویان، رسمِ بَرْدست‌بردن تابوت، یا گهواره درپی عَلَم و کتل‌ها، به جزئی ضروری از آذین‌بندی‌های عزاداری‌ها بدل شد. جهانگردان گزارش‌های فراوانی از این رسم در دورۀ صفویان و زندیان و قاجاریان به دست داده‌اند. این رسم امروزه نیز اجرا می‌شود و دسته‌های عزادار هر دیار، بنا به سنت‌های قومی خود، در روزهای عزای شیعیان، نشان‌هایی مذهبی چون بیرق، علم و کتل، علامت، توغ، جریده و درپی آن ضریح و گهواره و تابوتی تمثیلی حمل می‌کنند. تابوت را با پارچه‌هایی منقوش به بته جقه و سوک سروده‌هایی می‌پوشانند. گهواره نیز، رسمی امروزی‌تر، یادآورد نمادین علی‌اصغر (ع) است. معمولاً پهلوانان و یلان محله حملِ این نشانه‌ها را برعهده دارند. در تعزیه‌ها نیز برای تأثیرگذاری بیشتر، از این نشانه استفاده می‌شود. ازجمله نشان‌های محلیِ این رسم می‌توان از نخل حجله (← حجله بستن)، شیدونه، دُغدُغه، شش‌گوشه و نهر علقمه و شط فرات نام برد.