تبر
تَبَر
ابزاری برای قطع یا قطعه‌قطعه‌کردن چوب یا مواد دیگر. تبر امروزی از تکه‌ای فلزی با یک یا دو لبۀ تیز ساخته می‌شود که دسته‌ای بلند، معمولاً از جنس چوب به آن متصل می‌شود. تبر از کهن‌ترین ابزارهای ساختۀ بشر است و در تاریخ کشاورزی، نجّاری و جنگ نقش اساسی داشته است. در آغاز عصر حجر (حدود ۲میلیون سال پیش) تبر را از سنگ چخماق یا سنگ‌های دیگر می‌ساختند. این وسیله را تبر دستی یا ابتدایی می‌خوانند. بهبود کیفیت تبرسازی که تا حدود ۴۰۰۰پ‌م ادامه یافت، امکان مطالعۀ پیشرفت بشر را برای انسان‌شناسان فراهم آورده است. در حدود ۳۵هزار سال پیش، افزوده شدن دسته‌ای چوبی به تبر بر کارآیی آن افزود و از نیروی انسانی‌ای که پیش از آن به هدر می‌رفت، کاست. ۴هزار سال پ‌م، مس جای سنگ را گرفت. مفرغ و سپس آهن به انسان امکان قطع سریع و وسیع درختان جنگلی و گسترش زمین برای کشاورزی را داد و همین امر موجب توسعۀ سریع زراعت در قرون میانه (قرن ۵ تا ۱۵م) شد. در همین دوره تبر سبک (تبرزین) به‌صورت سلاحی مهم در جنگ درآمد. مهاجران اروپایی در امریکای شمالی (قرون ۱۶ و ۱۷) از تبر در مقیاس بزرگ برای درخت‌افکنی به‌منظور ایجاد زمین زراعی، خانه‌سازی و تهیۀ هیزم استفاده کردند. امروزه ارۀ دستی و برقی جای تبر را گرفته است، اما هنوز این ابزار کاربرد دارد. تاریخ تبر در ایران تقریباً شبیه سرگذشت آن در دیگر نقاط جهان است. تبرزین از اعصار کهن در ایران به‌کار می‌رفته و زمانی تخصص گروهی از سپاهیان ایرانی استفادۀ جنگی از تبرزین بوده است. مشهورترین سردار ایرانی که شخصاً از تبرزین استفاده می‌کرد، نادرشاه افشار بود. تبرزین هم‌اکنون از وسایل لازم برخی دراویش دوره‌گرد در ایران است. تیشه، که در کار درودگری و بنایی به‌کار می‌رود، و قندشکن نیز نوعی تبر کوچک و سبک با دستۀ چوبی و گاه فلزی است. تیشۀ کوه‌کنی فرهاد در داستان‌ها و ادبیات ایران معروف است.