تحویل سال

(یا: حلول) اصطلاحی نجومی، به مفهوم جابه‌جایی نقطه‌ای (مثلاً مرکز سیاره) از موضعی به موضع دیگر، به‌ویژه از آخر برجی به اول برج بعد. لحظۀ عبور خورشید از نقطۀ اعتدال ربیعی (بهاری) یا، به اصطلاح، از برج حوت به بُرج حَمَل، لحظۀ تحویل سال شمسی نامیده می‌شود. تحویل سال شمسی و آغاز سال نو در ایران (نوروز) دقیق‌ترین و طبیعی‌ترین شروع سال جدید (شاید در سراسر جهان) است، که با آیین‌های ویژه و کهن همراه است. تحویل سِنی اَلموالید، که در علم احکام نجوم اهمیت تمام داشته است، لحظاتی در سنوات بعد از ولادت را گویند که در آن‌ها خورشید به همان نقطه از دایرةالبروج وارد می‌شود که به‌هنگام ولادت وارد شده بود. در باور عامه، زمین بر شاخِ گاوی و آن گاو بر گردۀ ماهی‌ای در دریایی بی‌کران است. براساسِ این باور، لحظۀ تحویل سال، لحظه‌ای است که گاو برای استراحت و رفعِ خستگی، زمین را از شاخی به شاخِ دیگر می‌گرداند. شرح خیام در نوروزنامه، جاحظ در المحاسن و الاضداد، و بیرونی در آثار الباقیه عن القرون‌الخالیه، حکایت از دیرینگی آداب تحویلِ سال در ایران دارد. این لحظه از دیرباز نزد ایرانیان خجسته و میمون بوده است، چنان‌که بیرونی معتقد است هرکس در بامداد نوروز، سه مرتبه عسل بچشد و سه پاره موم دود کند، از هر دردی شفا می‌یابد. لحظۀ تحویلِ سال را با شلیک توپی به آگاهی مردم می‌رسانند. همۀ اعضای خانواده گردِ سفرۀ هفت‌سین جمع می‌شوند و با حلولِ سالِ نو، بزرگِ خانواده دعای تحویلِ سال را می‌خواند و اعضای خانواده، به دیده‌بوسی، سالِ نو را به‌هم تبریک می‌گویند. در برخی شهرها، مردم در بقعه‌ها و حرم‌های متبرک، سال را تحویل می‌کنند. از این دم تا پایان جشن نوروزی دید و بازدید و عیدی دادن و عیدی گرفتن رونق دارد.