تیموریان هند
تِیموریانِ هِند
(یا: گورکانیان هند، یا بابریان ؛ مغولان هند) عنوان سلسله‌ای اسلامی در هند (حک: ۹۳۲ـ۱۲۷۴ق). بنیانگذار این سلسله، ظهیرالدین محمد بابر بود که در ۹۳۲ق دولت تیموریان را در هند تأسیس کرد و پس از او شانزده پادشاه از این سلسله بر دهلی حکومت کردند که معروف‌ترین آنها، اکبر شاه، جهانگیر، شاه جهان و اورنگ زیب بودند. حکومت تیموریان هند در دورۀ اکبر شاه و جهانگیر به اوج شکوه، و در دورۀ اورنگ زیب به نهایت وسعت و قدرت خود رسید. پادشاهان این سلسله سیاست تساهل و تسامح در برابر سایر فرق مذهبی، به‌‌ویژه هندوان را در پیش گرفتند و روابط حسنه‌ای با ایران و سایر حکومت‌های مسلمان و هندو در سایر ولایات هند برقرار کردند. اورنگ زیب (حک: ۱۰۶۸ـ۱۱۱۸ق)، ششمین پادشاه این سلسله، گرچه مردی ادیب، عالم و پاکدامن بود، تعصبات مذهبی او از یک‌سو، و کشورگشایی‌های وی که به نابودی بسیاری از حکومت‌های محلی انجامید از سوی دیگر سبب انحطاط سیاسی این سلسله شد. سیاست فشار و سرکوب اورنگ زیب، سبب سرکشی امرای محلی به‌‌ویژه هندوان گردید که با مرگ او بیش از پیش شدت یافت. این درگیری‌ها، مناسبات مسالمت‌آمیز میان مسلمانان و هندوان را نیز از میان برد و به نزاع‌های خونین میان آن دو قوم منجر شد. کمپانی هند شرقی بریتانیا که از آغاز قرن ۱۱ق به این سرزمین وارد شده بود، به‌‌تدریج بر نفوذ سیاسی و اقتصادی خود می‌افزود و با سوءاستفاده از ضعف سیاسی و درگیری‌های قومی، سلطۀ همه‌جانبه خود را بر این سرزمین گسترش می‌داد و با ورود به این درگیری‌ها و کمک نظامی به آنان، حکومت تیموریان هند را بیش از پیش ضعیف و متزلزل کرد. تهاجمات نظامی چون حملۀ نادرشاه به دهلی و شکست محمدشاه روشن‌اختر تیموری، دوازدهمین پادشاه این سلسله (حک: ۱۱۳۱ـ۱۱۶۱ق)، و نیز حملات پی در پی احمدشاه درّانی و اشغال بخش‌های وسیعی از سرزمین هند به دست کمپانی هند شرقی، حکومت تیموریان هند را عملاً به دهلی محدود کرد که با شورش ضدانگلیسی سپاهیان در ۱۲۷۴ق، سرانجام انگلیسی‌ها بهادر شاه دوم، هفدهمین پادشاه تیموری (حک: ۱۲۵۳ـ۱۲۷۴ق)، را دستگیر و زندانی کردند و به حکومت تیموریان پایان دادند. تیموریان خود را وامدار ایرانیان می‌دانستند؛ زیرا ظهیرالدین محمد و همایون به کمک پادشاهان صفوی به حکومت رسیدند. سیاست تساهل و تسامح مذهبی پادشاهان تیموری، حمایت فراوان مادی و معنوی ایشان از صاحبان علم و فن و ادب و هنر، آزادی‌های مذهبی و اجتماعی، و مناسبات مسالمت‌آمیز میان اقوام گوناگون در هند در زمان آنها، موجب مهاجرت هزاران نفر از علما، شعرا، ادبا، دانشمندان و هنرمندان مسلمان ایرانی به هند گردید. این امر موجب نفوذ و گسترش عظیم فرهنگ و هنر ایرانی و زبان فارسی در این کشور پهناور شد و زبان فارسی در سه قرن، زبان رسمی این سلسله شد. ایرانیان و هندیان، آثار علمی و ادبی فراوانی را به زبان فارسی پدید آوردند و مساجد، کاخ‌ها، باغ‌ها، بازارها و دیگر بناهای عمومی باشکوهی در این دوره ساخته شد که دانشمندان، صنعتگران و هنرمندان ایرانی در ساخت آنها نقش بزرگی داشتند. تاج‌‌محل، زیباترین بنای به‌جامانده از دورۀ تیموریان، آمیزه‌ای از معماری و هنر هندی‌ـ ایرانی است.