ثارالله
ثارُالله
لقب امام سوم شیعیان، حسین بن علی (ع). این تعبیر برای نخستین‌بار در «زیارت عاشورا» به‌کار رفته است. افزون بر این، در «زیارت وارث» نیز دیده می‌شود و در کتاب «کامل الزیارات» نیز در دعایی از امام صادق (ع) در زیارت امام حسین (ع) آمده است. شاعر نامبردار شیعی ابن رومی ( ـ ۲۸۳ق) هم در قصیده‌اش در رثای یحیی بن عمر ( ـ۲۵۰ق) از نوادگان امام حسین (ع) از این تعبیر بهره گرفته است. با مراجعه به لغت‌نامه‌های کهن زبان عربی، تعبیر «ثارالله» را در آن‌ها نمی‌یابیم؛ هرچند که آن‌ها از واژۀ «ثار» و تعبیرهای متنوّع آن یاد کرده‌اند. از میان این لغت‌شناسان، گویا تنها زمخشری است که در بازنمود معنای «ثارات فلان»، با شاهد آوردن عبارت «یا لَثاراتِ الحسین» آن را چنین معنا کرده است: ای خون‌های حسین (ع) حاضر شوید که حالا هنگام طلب‌کردن شما است. مراجعه به نوشتۀ زمخشری و هم‌روزگاران و پسینیانش، از پنج وجه معنایی برای «ثارالله» نزد لغت‌شناسان و حدیث‌پژوهان قرون میانه خبر می‌دهد: ۱. کسی که شایستگی آن را دارد که خداوند خونخواهی او را برعهده گیرد؛ ۲. کسی که خدا خونخواه اوست؛ ۳. به معنای مجازی مانند «یدالله»، یعنی اگر خداوند خون می‌داشت حسین (ع) بود؛ ۴. کسی که در راه خدا و برای او خونخواهی کرده است؛ ۵. خداوند ولیّ حقیقی این خون است. میرزا ابوالفضل تهرانی در شرح زیارت عاشورای خود با بررسی این پنج وجه، آخرین معنا را ترجیح داده است. از برخی احادیث امامیّه دربارۀ تعلیم چگونگی زیارت مزار امام سوّم (ع) برمی‌آید که خداوند منتقم خون او خواهد بود. همچنین احادیثی از رجعت آن حضرت برای انتقام از دشمنانش سخن گفته‌اند و حتّی در تفسیر آیۀ ۳۳ سورۀ اسراء مراد از «مظلوم» را آن حضرت و مراد از «ولیّ او» را امام قائم (ع) دانسته‌اند که به خونخواهی‌اش قیام خواهد نمود.