جعبر
جَعْبَر
(یا: کلا جعبر، یا قلعةالجَعبر) دژی ویران بر کرانۀ چپ فرات میانه، تقریباً مقابل صِفّین. آن را به نام پیش از اسلامش، قلعۀ دَوْسَر نیز می‌نامند. روایات عربی آن را به نُعمان بن منذر، شاه حیره، منتسب می‌دانند. به نوشتۀ جغرافی‌نویسان متقدم عرب، منزلگاه میان رَقّه و بالیس، و در عهد مملوکان از منازل پیک و چاپار بین حمص و رأس‌العین بود. نام کنونی آن از قُشَیری جعبر بن سابق مأخوذ است که آن‌جا را تسخیر کرد، امّا ناچار شد به ملکشاه سلجوقی تسلیم کند. مدتی کوتاه در تصرف فرانک‌های صلیبی بود (۴۹۷ق/۱۱۰۲م). اتابک زنگی به‌هنگام محاصرۀ این دژ کشته شد (۵۴۱ق/۱۱۴۶م). چندی نیز در دست ایوبیان و سپس مملوکان بود. بقایای قلعه هنوز بر فراز صخره‌ای مشرف بر درۀ فرات، و مناره‌ای از عهد نورالدین، باقی است.