جغتای
جَغَتای ( ـ۶۳۹)
(یا: چَغَتای) از حکمرانان مغولی در ایران. پسر دوم چنگیزخان بود و در زمان حکومت پدر، علاوه‌بر سرداری قسمتی از لشکر مغول، اجرای قانون یاسای چنگیزی و نظارت بر امور کیفری بر عهدۀ وی بود. او در لشکرکشی مغولان به ایران شرکت داشت و همراهِ برادرش، اُوگْتای، مأمور تصرف شهر اُترار شد. جَغَتای از جانب چنگیز به حکومت ماوراءُالنَّهر و ممالک سابق قَراخَتاییان، کاشْغَر، بلخ، غَزْنین، منصوب شد و بعد از مرگ پدر، به‌اطاعت برادر کوچک‌ترش، اُوگْتای قاآن، درآمد و یک سال قبل از مرگ اوگتای درگذشت و بعد از وی حکومت قلمروش به فرزندانش رسید. خانات جَغَتای، که قلمرو حکومتشان کاشْغَر و تورخان را دربرمی‌گرفت، تابع خان‌های بزرگ مغول بودند و تا حدود ۷۷۲ق حکومت می‌کردند. با آن که فرمانروایان ماوراءالنهر در دورۀ تیموریان از نوادگانِ اوگتای برگزیده می‌شدند، آنان و نیز قبایل جنگجوی آن سرزمین را تُرکان جَغَتایی و زبانِ آن‌ها را تُرکی جَغَتایی می‌نامیدند.