حزب کنگره
حزب کُنگره (Congress Party)
از حزب‌های سیاسی هندوستان، تشکیل‌شده در ۱۸۸۵ با نام کنگرۀ ملی هند[۱]. این حزب رهبری جنبش هوادار پایان‌بخشیدن به حکومت انگلیسی‌ها را برعهده داشت و از بدو استقلال کشور (۱۹۴۷ـ۱۹۷۷) حزب حاکم بود. درآن زمان ایندیرا گاندی[۲]، که از ۱۹۶۶ رهبری حزب را برعهده داشت، سمت خود را از دست داد. این حزب از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹ و از ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ نیز قدرت را در‌دست داشت. خانم گاندی، که رهبر گروهی انشعابی موسوم به کنگرۀ آی[۳] (آی معرّف ایندیرا) بود، در انتخابات ۱۹۸۰ قاطعانه به‌پیروزی رسید و بخش اصلی حزب کنگره را در اقلیت قرار داد. در ۱۹۹۳، درپی ترور راجیو گاندی[۴] در ۱۹۹۱، حرف آی از نام حزب حذف شد، و در ۱۹۹۵ انشعاب کوچکی در حزب پدید آمد. کنگرۀ ملی هند را آلن هیوم[۵] (۱۸۲۹ـ۱۹۱۲)، مهاجر انگلیسی، بنیاد گذاشت و تا جنگ جهانی اول گروهی میانه‌رو بود. پس از آن، با رهبری مهاتما گاندی[۶]، مبارزه‌ای غیرخشونت‌بار را در زمینۀ عدم همکاری با استعمارگران انگلیسی آغاز کرد. این کنگره بین ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۴ غیرقانونی اعلام شد، ولی هنگام به‌استقلال رسیدن هند در ۱۹۴۷ مهم‌ترین نیرو در هند شناخته شد. این کنگره، که در نخستین سال‌های استقلال هندوستان زیر نفوذ نهرو[۷] نخست‌وزیر هند بود، در انتخابات ۱۹۵۲، ۱۹۵۷، و ۱۹۶۲ به‌پیروزی دست یافت. از ۱۹۶۶ هم، با رهبری ایندیرا گاندی، در انتخابات ۱۹۶۷ و ۱۹۷۱ پیروز شد، اما برای نخستین‌بار در ۱۹۷۷ شکست خورد. از آن پس در فاصلۀ ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹ و ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ قدرت را در دست داشت. در انتخابات سراسری فوریۀ ۱۹۹۸، با این‌که سونیا[۸]، بیوۀ راجیو گاندی، رهبری این حزب را به‌دست گرفته بود، از حزب هندویی بهاراتیا جاناتا[۹] شکست خورد. در مه ۱۹۹۹، پس از آن‌که سه تن از سیاست‌مداران بلندپایه رهبری فردی غیرهندی را بر این حزب ناشایست خواندند، سونیا گاندی از رهبری حزب کناره گرفت، اما این سه تن خیلی زود از حزب اخراج شدند و سونیا بار دیگر در مقام رهبری حزب قرار گرفت.