خاکساریه
خاکْساریّه
فرقه‌ای صوفی‌مسلک، از شیعیان دوازده امامی. پیروان این فرقه خود را به سید جلال بخاری، پیشوای فرقۀ جَلالیّه در هند، و امام علی (ع)، با استناد به کُنیۀ ابوتراب، منتسب می‌کنند و طایفۀ خود را «سلسلۀ خاکسار جلالی ابوترابی» می‌خوانند. عقاید و آداب و رسوم اینان شبیه جلالیه است، چنان‌که صوفیان را چهارده خانواده می‌دانند و چهل‌تنان و هفت‌تنان نزد آنان مقدس است. در عهد صفویه، پیروان قطب‌الدین حیدرتونی، معروف به حیدریه، خود را به خاکساریه منتسب می‌کردند. خاکساریه در عهد قاجاریه به سه گروه تقسیم می‌شده‌اند که هر گروه را اصطلاحاً «دوده» می‌نامیده‌اند: «دوده»ی غلام‌علی شاهی، معصوم‌علی شاهی، و نورایی؛ فعال‌ترین این دسته‌ها دودۀ غلام‌علی شاهی‌اند. این طریقه، هفت مرحلۀ سلوک دارد که به ترتیب عبارت‌اند از لسان، پیاله، کسوت، گل‌سپردن، جوزشکستن، چراغی‌گرفتن، و دریافت لنگ ارشاد و مرشدشدن. رسائل خاکساریه، مانندِ فتوت‌نامه‌ها، بیشتر به‌صورت پرسش و پاسخ در قالب نظم و نثر است که بخشی از تصنیف‌های ادبیات عامیانه را تشکیل می‌دهد. درویشان خاکساریه در شهرهای تهران، مشهد، کرمانشاه، شیراز، اهواز، کوفه، نجف و کربلا، به‌سر می‌برند و خانقاه‌هایی خاص خود دارند.