دیرالجماجم
دیرُالْجَماجَم
محلی در کرانۀ غربی رود فرات، نزدیک عین‌التمر و فلوجه، در حدود ۴۰کیلومتری کوفه، واقع در عراق. در وجه تسمیه‌اش روایت‌ها مختلف است. ابوعبیده مناسبت نام آن را ساختن جام‌های چوبین در آن‌جا گفته است، برخی دیگر دفن‌شدن جمجمه‌های کشتگان نبردهای قبایل عرب و یا رزم اعراب و ساسانیان دانسته‌اند، و یاقوت آن را برگرفته از نام چاهی با آب شور می‌داند. از توصیف نبرد جماجم چنین استنباط می‌شود که این دیر نزدیک دیر قره و در جنوب شرقی آن بوده است. شهرت دیرالجماجم در تاریخ اسلام به‌سبب جنگ حَجّاج و عبدالرحمان بن محمد بن اشعث (۸۳ق) است. بیشتر کوفیان و برخی از موالی عجم پشتیبان اشعث بودند، اما حجّاج به یاری لشکریان عرب، اشعث را شکست داد و حاکم بلامنازع کوفه شد.