قدریه

قَدَریّه
لقب معتزله، نخستین فرقۀ کلامی در اسلام که مسئلۀ قدرت و اراده و آزادی و اختیار انسان را در انجام دادن همۀ امور مطرح کرد. اینان که در مقابل جبریه قرار داشتند، برخلاف آن‌ها، انسان را قادر بر اعمال و رفتار خود و افعالش را وابسته به قدرت درونی هر فرد می‌دانستند. عقاید قدریه متأثر از اندیشه‌های دین زردشت بود و به همین سبب مخالفان آن‌ها، یعنی جبریون و بعدها اشاعره، حدیثی از پیامبر (ص) نقل کردند که «اَلقَدَریةُ مَجوسُ هذه الاُمّه». بنا بر مشهور، نخستین کسی که در اسلام اظهار اعتقاد به قدریه کرد معبد جهنی بود و پس از او غیلان دمشقی بر این عقیده پای فشرد. اینان که در برابر اندیشۀ جبری امویان به مبارزه برخاسته بودند، سرانجام به فرمان خلفای اموی کشته شدند. مسئلۀ جبر و اختیار از آن پس نیز ادامه یافت و کشمکش قدریه و جبریه جای خود را به اختلاف و موضع‌گیری معتزله و اشاعره داد.