قصیده
قصیده (ode)
(یا: چامه، چکامه) در ادبیات منظوم، گونه‌ای شعر عروضی، حداقل در سیزده بیت، که از مطلع تا ختام در یک بحر، با ردیف و قافیه، یا تنها با قوافی هماهنگ به قصد بیان موضوعی معیّن سروده می‌شود. در قصیده نیز مانند غزل مصرع اول بیت با مصرع‌های دوم بیت‌های دیگر هم‌قافیه است. قصیده معمولاً با تغزل (تشبیب یا نسیب) که بخشی غزل‌وار است، آغاز می‌شود، سپس شاعر تغزل را با بیتی مناسب که گریز یا گریزگاه خوانده می‌شود، به موضوع اصلی سخن خود یعنی مدح، هجو، رثا، یا مطلبی دیگر پیوند می‌دهد. برخلاف غزل، در پایان قصیده نام یا تخلص شاعر نمی‌آید. قصیده قالبی است کهن که پیش از اسلام نزد اعراب رواج داشت و از شعر عربی به ادبیات فارسی، و سپس ترکی و اُردو راه یافت. قصیده‌سرایان ایرانی مضامین این گونه را تنوع بخشیدند و لزوماً ساختار عربی آن را رعایت نکردند. چنان‌که قصیدۀ مشهور انوری در شکایت از ترکمانان و قصیدۀ خاقانی در باب ایوان مداین چنین است. قصیده‌گویی در ایران هنوز رایج است، اما در ساختار و مضامین آن تحولات کلی حاصل شده است. ملک‌الشعرای بهار را آخرین قصیده‌سرای بزرگ ایران دانسته‌اند. در سنت ادبی غرب، قسمی شعر وزین و فخیم را که «اود» می‌خوانند، تقریباً معادل قصیده گرفته‌اند؛ اما در این نوع شعر ردیف وجود ندارد و قوافی نیز بیت به بیت (سطر به سطر) مطابقت می‌کنند و از این نظر به قالب مثنوی شبیه است. پیندار و هوراس از شاعران قدیم و ویلیام وردزورث از سرایندگان متأخرتر، چامه‌سرایان نامدار غربی‌اند.