قطغن
قَطَغَن
ولایتی قدیمی در شمال افغانستان، تقریباً مطابق با تخارستان قدیم. از شرق به بدخشان، از غرب به مزار شریف (ترکستان)، از شمال به رودخانۀ جیحون و از جنوب به رشتۀ اصلی کوه‌های هندوکش محدود است. این رشته‌کوه ولایات کابل و قطغن را از یکدیگر جدا می‌کند. شهرهای عمده آن عبارت‌اند از بغلان، پل خمری، تالقان (طالقان)، خاناباد، و قندوز. قطغن ناحیه‌ای بارآور و حاصل‌خیز است که رودخانه‌های گوکچه، قندوز، بنگی، فرخار و تالقان، از ریزابه‌های رودخانه جیحون، آن را آبیاری می‌کنند. فصل‌های بهار و پاییز آن معتدل است و تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد دارد. گندم، جو، پنبه، لبو، برنج، کنجد، انواع سبزیجات و میوه‌ها در آن تولید می‌شود. قطغن از غنی‌ترین نواحی تولید گندم در افغانستان است. مرکز آن شهر خاناباد بود و بعدها به‌سبب آب و هوای مناسب بغلان جانشين آن شد. نام قطغن ظاهراً در اواخر قرن ۱۱ و اوایل قرن ۱۲ق و پس از استقرار طایفۀ قطغنی، از اتباع سابق امیر سبحان‌قلی‌خان هشترخانی، امیر بخارا در قندوز، معمول شد. اینان پس از مدتی حکومت ناحیه را به‌دست گرفتند و تا اواخر قرن ۱۳ق بر این مقام باقی بودند. نخستین عضو این خاندان، بیگ مراد خان ( ـ۱۱۱۰ق) نام داشت. قطغن از لحاظ باستان‌شناسی و آثار تاریخی و ما‌قبل تاریخ، ناحیه‌ای غنی است و در سه منطقۀ خوست و فرنگ، قندوز و قلعۀ زال آثار باستانی یافت شده است.