یارشاطر، احسان (همدان ۱۲۹۹ش)

احسان یارشاطر;
زادروز	همدان ۱۲۹۹ش;
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران، دکتری زبان های ایرانی قدیم و میانه از دانشگاه لندن
شغل و تخصص اصلی	استاد فرهنگ و زبان های باستانی ایرانی
شغل و تخصص های دیگر	مترجم، ادیب و دانشنامه نویس
خویشاوندان سرشناس	رسانه ها و ارتباطات، زبان شناسی و ترجمه، علم کتابداری و کتاب، فرهنگ نامه و مرجع نویسی
جوایز و افتخارات	حضور ایران در جهان اسلام (۱۳۸۱ش)؛ زبان ها و لهجه های ایران (۱۳۳۶ش)

استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی ایرانی، مترجم، ادیب و دانشنامه‌نویس ایرانی. در ۱۳۲۰ش از دانشسرای عالی دانشگاه تهران در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشنامۀ لیسانس و در ۱۳۲۶ش، از دانشگاه تهران در رشتۀ حقوق دانشنامۀ لیسانس و در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشنامۀ دکتری گرفت. سپس در دانشکدۀ معقول و منقول دانشگاه تهران به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. به انگلستان رفت و در دانشگاه لندن زیر نظر هنینگ درس خواند و در ۱۳۳۲ش در رشتۀ زبان‌های ایرانی قدیم و میانه دانشنامۀ فوق‌لیسانس گرفت. در بازگشت به ایران، در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران به تدریس زبان‌های باستانی پرداخت. همچنین برای تحقیق دربارۀ لهجه‌های ایرانی تا ۱۳۴۰ش به روستاهای دوردست ایران سفر کرد. در ۱۳۳۳ش بنگاه ترجمه و نشر کتاب را بنیاد گذارد. در ۱۳۳۵ش به معاونت «انجمن شناخت لهجه‌های ایرانی» و نیز سرپرستی گردآوری لهجه‌های پراکندۀ ایرانی برگزیده شد. در ۱۳۳۶ش، انجمن کتاب را بنیاد کرد. در همان سال، مجلۀ راهنمای کتاب را با همکاری ایرج افشار و مصطفی مقربی منتشر کرد. از ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸ش، به نام استاد مدعو به دانشگاه کلمبیا رفت و در ۱۳۳۹ش پس از بازگشت به ایران، جانشین ابراهیم پورداوود در کرسی استادی زبان‌های فارسی باستان و اوستایی در دانشگاه تهران شد. در همان سال از دانشگاه لندن دانشنامۀ دکتری گرفت و سال بعد استاد کرسی ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا شد. از ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۲ش رئیس بخش زبان‌ها و فرهنگ‌های خاورمیانۀ دانشگاه کلمبیا بود. از ۱۳۵۴ش دانشنامۀ ایران و اسلام زیر نظر او منتشر شد، اما پس از چاپ یازده جزوه از این دانشنامه، انتشار آن متوقف شد. یار شاطر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به امریکا رفت و در آن‌جا از ۱۹۸۲ به انتشار دانشنامۀ ایرانیکا پرداخت. در تدوین این دانشنامه که به زبان انگلیسی انتشار می‌یابد، بسیاری از ایران‌شناسان بنام جهان همکاری می‌کنند. بسیاری از آثار ادبی و هنری ایرانی به‌اهتمام او به دیگر زبان‌ها و بیشتر به انگلیسی چاپ و منتشر شده است. مقالات او بسیار، اما تألیفاتش اندک است. از آثارش: نقاشی نوین، جلد اول: از امپرسیونیسم تا کوبیسم (۱۳۴۴ش)؛ جلد دوم: از کوبیسم تا پاپ آرت (۱۳۴۵ش) که با نام مستعار ا.ی. رهسپر منتشر شده است؛ حضور ایران در جهان اسلام (۱۳۸۱ش)؛ زبان‌ها و لهجه‌های ایران (۱۳۳۶ش)؛ شعر فارسی در عهد شاهرخ یا آغاز انحطاط در شعر فارسی (۱۳۳۴ش)؛ اوج‌های درخشان هنر ایرانی (۱۳۷۹ش). از آثاری که زیر نظر او به دیگر زبان‌ها به‌چاپ رسیده است: میراث ایران؛ تحقیقات ایرانی (۱۲ جلد)؛ ترجمۀ انگلیسی متن عربی تاریخ طبری (تاریخ الرّسل و الملوک).