سفیان ثوری (کوفه ۹۵/۹۷ـ بصره ۱۶۱ق)

سُفیان ثوری (کوفه ۹۵/۹۷ـ بصره ۱۶۱ق)
صوفی و محدث عامه. از قبیلۀ ثور در مکه بود. نسبش به ثور بن عبد مناف می‌رسید. نزد پدر فقیه‌اش و کسانی چون شعبه و ابن مبارک و زبید بن حارث درس خواند. مشایخ حدیث او کمابیش هزار نفر بودند. کسانی چون ابان تَغلِب، اوزاعی و مالک از او حدیث شنیدند. حافظه‌ای فوق‌العاده داشت. می‌گفت حدیثی نشنیدم که از یاد برده باشم. نزدیک به ۳۰هزار حدیث نقل کرد، چندان که به او امیرالمؤمنین حدیث می‌گفتند. ابن مبارک او را برتر از همۀ محدثان می‌دانست و اوزاعی او را در مقبولیت عام و صحت روایت بی‌نظیر می‌شمرد. مالک از امامان فقه مدینه می‌گفت: اکنون عراق با سفیان ثوری بر ما می‌تازد. سفیان رئیس مذهب فقهی ثوریه نیز بود، که در آن هنگام پیروانی بسیار داشت، اما اکنون منقرض شده است. در زهد و تصوف نیز بلند آوازه بود، چنان که صوفیان در آثار خود از او به بزرگی یاد کرده‌اند. در عقاید، کلام خدا را مخلوق نمی‌دانست. ماهیت ایمان را مرکب از قول و عمل و نیت می‌دانست و بر آن بود که نماز جمعه و عید فطر و قربان را به امامت فاجر نیز می‌توان خواند و باید با هر حاکمی، ولو فاجر کنار آمد؛ بااین‌حال در عمل مانند پدرش با دستگاه سیاسی عباسی همراه نمی‌شد. در زمان منصور عباسی از پذیرش منصب قضا سر ‌پیچید و چون مهدی عباسی به اجبار از او خواست تا منصب قضا را بپذیرد، از کوفه گریخت و در مکه و مدینه پنهان شد و سرانجام در بصره، مانند پدرش، در اختفا جان سپرد. گویا گرایش به تشیع داشت. ابن جوزی دربارۀ او کتابی به نام مناقب‌الثوری نوشت. الجامع‌الکبیر؛ الجامع‌الصغیر؛ هر دو در حدیث؛ الفرائض در فقه و رسالۀ الی عباد بن عباد ارسوفی از آثار اوست.