لوح محفوظ
لوح محفوظ
اصطلاحی در علوم قرآنی و علم کلام. لوح در لغت یعنی هر چیزی که بر روی آن بتوان نوشت، و محفوظ یعنی نگاه داشته‌شده و مصون از تحریف و تبدیل. نظر قرآن‌پژوهان و برخی نحله‌های فکری در معنای اصطلاحی آن متفاوت است. این ترکیب یک‌بار در قرآن آمده است (بروج، ۲۱ـ۲۲). اهل حدیث معتقدند که خدا در قرآن ما را به‌وجود آن خبر داده، اما حقیقت آن را بازنگفته و ما باید به آن ایمان آورده و به آن اکتفا کنیم. امام محمد غزالی آن را علم الهی نامیده و برخی آن را نور، امّ‌الکتاب و امّ‌القرآن گفته‌اند. از لوح محفوظ تأویل‌های دیگری هم در آثار مفسران و عرفا و متکلمان آمده است. روایات در صفت لوح زیاد و مختلف است امّا همۀ آن‌ها جنبۀ تمثیل دارند یعنی امور معنوی را با زبان مادی مجسم ساخته‌اند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان گفته‌اند که مراد از لوح محفوظ یا «کتاب مبین» یا «کتاب مسطور» که در قرآن آمده همان متن اعیان و موجودات با حوادثی است که همراه آن‌ها هستند و این همراهی از این نظر حتمی است که هر چیزی مترتب بر علت خویش است و پیدایش معلول بعد از وجود علت غیرقابل تخلف است و اگر قرآن کریم نظام علیت و معلولیت را کتاب مبین و لوح محفوظ نامیده است به این منظور بوده که حقیقت امر را به کمک مثال تفهیم نماید.