محقق حلی، جعفر بن حسن (حله ۶۰۲ـ ۶۷۶ق)

محقّق حِلّی، جعفر بن حسن (حلّه ۶۰۲ـ ۶۷۶ق)

جعفر بن حسن محقق حلی
زادروز	حله ۶۰۲ق
درگذشت	۶۷۶ق
محل زندگی	عراق
ملیت	عرب
شغل و تخصص اصلی	فقیه
شغل و تخصص های دیگر	اصولی و شاعر
لقب	محقق اول، صاحب شرایع
آثار	شرایع الاسلام؛ النافع فی مختصر الشرایع؛ المعتبر المعارج فی اصول الفقه
گروه مقاله	دین اسلام
خویشاوندان سرشناس	علامه حلی (خواهرزاده)

(معروف به محقق اول یا صاحب شرایع) فقیه و اصولی امامی. به‌طور مطلق به محقّق نیز معروف است. دایی علامۀ حلی، پسر عموی یحیی بن سعید حلی، صاحب ‌الجامع‌ا‌لشرایع و استاد هردو بود. عالمان امامی او را بسیار می‌ستایند. علامۀ حلی او را برترین فقیه زمانش خواند. صاحب معالم گفت که بهتر بود علامه او را برترین فقیه می‌شمرد. آوازۀ‌ درسش چنان بود که خواجه نصرالدین طوسی نیز برای بازدید آن به حله رفت. سید عبدالکریم بن طاووس، فاضل آبی و رضی‌الدین علی بن یوسف (برادر علامۀ حلی) از شاگردان او بودند. نزد کسانی چون پدرش، ابوحامد محمد بن زهرۀ حلبی، صاحب‌الاربعین، محمد بن جعفر بن نما حلی و فخاربن معد موسوی درس خواند. شرایع‌الاسلام، النافع فی مختصر‌الشرایع، المعتبر‌المعارج فی اصول‌الفقه، نهج‌الوصول الی علم‌الاصول؛ نکت‌النهایه، که شرحی بر نهایۀ شیخ طوسی است؛ معارج‌الاحکام؛ المسلک فی اصول‌الدین از آثار اوست. شعر بسیار نیکو می‌سرود. دیوان شعر نیز دارد. در فقاهت، شاخصۀ او تبویب و تهذیب مباحث فقه امامیه است که در اثر درهم‌آمیختگی با مباحث فقه سنّی، که از سوی شیخ طوسی صورت گرفته بود، پراکنده می‌نمود. او نظمی منطقی و جدید به فقه شیخ طوسی بخشید. به انتقادات ابن ادریس بر شیخ نیز پاسخ گفت. در حقیقت می‌توان محقق را تهذیب و تنظیم‌کننده فقه شیخ طوسی شمرد.