مروالرود
مَروالرّود
از شهرهای باستانی خراسان بزرگ. در مسیر رود مرغاب، در پنج یا شش منزلی مرو شاهجان، در محلی واقع بود که مرغاب از منطقۀ کوهستانی غرجستان جدا می‌شود و به دشت‌هایی می‌رسد که اکنون بخش جنوبی قراقوم است. در عهد ساسانی مروی‌روت (مرو کوچک) خوانده می‌شد تا از مرو شاهجان متمایز شود. اعراب پس از فتح ایران نسبت «ال» را بر آن افزودند و آن‌گاه مروالرّود خوانده شد. محل مروالرود ظاهراً با شهر امروزی بالا‌مرغابِ افغانستان مطابق بوده است. آبادی کنونی مروچک ظاهراً همان مروِ کوچک از توابع مروالرود است که جغرافی‌نویسان قرون وسطا قصر اَحنَف می‌نامیدند. مروی‌روت در ۳۲ق به‌دست اعراب افتاد و در اوایل دورۀ بنی‌عباس در تصرف خوارج بود. در قرن ۴ق کشاورزی آن رونق داشت و در عهد سلجوقیان اعتبار بیشتری یافت و بر گرد آن برج و بارویی ساختند که تا عهد حمدالله مستوفی از این برج و بارو یاد شده است. بر سر تصاحب آن‌جا بین غوریان و خوارزمشاهیان نبردهای متعدد درگرفت. مروالرود در حملۀ مغول ظاهراً آسیب ندید، اما در دورۀ تیموری ویران شد.