مرند، شهر
مَرَند، شهر
واقع در استان آذربایجان شرقی، مرکز اداری شهرستان مرند. با ارتفاع ۱,۳۳۵ متر، در دشتی در ۵۷۷کیلومتری شمال غربی تهران و ۶۰کیلومتری شمال غربی تبریز، سر راه و کنار خط آهن تبریز به جلفا و نیز سر راه تبریز به ماکو و خوی، قرار دارد. اقلیم این شهر معتدلِ مایل به سرد و نیمه‌خشک و جمعیت آن ۱۱۴,۸۴۱ نفر است (۱۳۸۵). مرند در دورۀ کلده و آشور مسکن اقوام مهمی بوده است. بطلمیوس، جغرافیدان نامی یونانی (قرن ۲پ‌م) از آن به اسم ماندگارنا یاد می‌کند. مورخان بر این باورند که مرند در زبان ارمنی به‌معنای دفینه است. به نوشتۀ ویلیامز جکسون، مرند در روزگان ساسانیان، اسپورگان نام داشته است. این شهر در سال‌های ۱۸ تا ۲۲ق کاملاً به تصرف اعراب درآمد و از آن به‌بعد نام مرند در اسناد و مدارک تاریخی ثبت شد. در۱۶۰ق گروهی از یمنی‌ها در آن‌جا ساکن شدند و در ۲۰۰ق به شهر بزرگ و زیبایی تبدیل شد، به‌صورتی که اطراف شهر به دو فرسنگ می‌رسید و پیرامون آن را باغ‌های فراوانی فراگرفته بود و هنگام قیام بابک خرم‌دین جزو قلمرو او قرار گرفت و تیموریان آن را غارت کردند. در جنگ چالدران به‌تصرف عثمانی‌ها درآمد. شاه‌عباس اول صفوی آن را از عثمانی‌ها پس گرفت و مدتی در آن ساکن شد. احداث راه‌آهن تبریزـ جلفا بر رونق آن افزود و این شهر را به یکی از راه‌های ارتباط ایران و اروپا تبدیل کرد. هنگام انقلاب مشروطه در سلطۀ شجاع نظام، از مخالفان انقلاب، قرار داشت و پس از کشته‌شدن او به انقلابیون پیوست. محراب مسجد جامع (۷۳۱ق) از آثار قدیمی این شهر است و در زمان سلطان ابوسعید بهادرخان مغول ساخته شد. مسجد بازار نیز از دیگر آثار قدیمی آن است و قلعه یا آتشکده‌ای که در شرق شهر موجود است از آتشکده‌های معروف روزگار خود بوده است.