مساقات
مُساقات
(در لغت به‌معنای به یکدیگر آب‌دادن و آبیاری) در اصطلاح فقه و حقوق، معامله‌ای بین صاحب درخت و مانند آن، و شخصی که متعهدِ انجام‌دادنِ امور مربوط به آن می‌شود در مقابل سهم مشاع معیّنی از ثمرۀ درخت چون میوه و برگ و گل و جز آن. مورد مساقات درختان مُثمر و ثابت است که ریشه‌‌های آن‌ها بیش از یک‌سال در زمین باقی بماند، مانند درختان میوه. بوته‌هایی نیز که این خصوصیت را دارا هستند می‌توانند مورد مساقات قرار گیرند، مانند بوتۀ مو. منظور از درخت مثمر درختی است که حاصلی قابل انتفاع دارد. بدین‌ترتیب، درختان غیر مثمر مانند اقاقیا و چنار را نمی‌توان به مساقات داد. در مساقات مدت باید معیّن باشد و عامل در مقابل سهمی که از ثمره به‌دست می‌آورد باید عملیاتی را انجام دهد که موجب ازدیاد کمّی و کیفی ثمره شود از‌جمله آبیاری، هَرَس و مانند آن. در مساقات اعمالی که برعهدۀ عامل است بایستی تعیین شود، در غیر این‌صورت اعمالی که معمولاً هر سال تکرار می‌شود مانند بیل‌زدن و آبیاری برعهدۀ عامل است و اعمالی که نوعاً هر سال تکرار نمی‌شود مانند لایروبی قنات برعهدۀ مالک. تهیۀ وسایل باغبانی از قبیل قیچی، بیل، داس و جز آن اغلب برعهدۀ عامل است. سهم عامل از ثمره بایستی به‌طور مشاع تعیین شود مانند ثلث، ربع و امثال آن. تمام احکام راجع به مُزارعه در مساقات نیز جاری است، به اضافۀ این‌که چنانچه عقد مساقات فسخ یا باطل شود، تمام ثمره مال مالک است و عامل مستحقِ گرفتن اجرت کارهای خود خواهد بود.