طخار
طُخار
(یا: تُخار) قوم باستانی، ظاهراً از اقوام سکایی، ساکن در دو طرف قسمت علیای رودخانۀ جیحون، بین کوهستان هندوکوش و بلخ. سرزمین این قوم طخارستان، و زبان‌شان طخاری، از زبان‌های هند و اروپایی و نزدیک به زبان‌های سلتی و ایتالی، است. طخارها تا قرن ۲پ‌م سرزمین طخارستان را در اختیار داشتند. این سرزمین بعدها به قلمرو دولت ساسانی پیوست. پس از یزدگرد دوم، هپتالیان بر طخارستان چیره شدند. ساسانیان در قرن ۶م به‌‌کمک ترکان بیابانگرد، هپتالیان را برانداختند. سمبات بگراتونی، مرزبان وَرکان/گرگان/هیرکانیا در ۶۱۷ـ۶۱۸م طخارستان را اشغال کرد و پادشاه آن‌جا را کشت. پیروز، فرزند یزدگرد، که به چینی‌ها پناه برده بود، در ۴۱ ق/۶۶۱م از طرف آنان به حکومت یکی از نواحی طخارستان منصوب شد. اعقاب یزدگرد تا اوایل قرن ۲ق، همچنان درصدد احیای سلطنت ساسانیان بودند. یکی از خاقان‌های موروثی طخارستان در خدمت امام علی (ع) مسلمان شد و بر حکومت باقی ماند. نیزک ترخان، حاکم بادغیس، ظاهراً در اعتراض به حکام نومسلمان در ۹۰ق طخارستان را تصرف کرد. قتیبة بن مسلم باهلی این شورش را درهم شکست و حکومت را به خاقان‌های موروثی طخارستان سپرد. تالقان، مرکز طخارستان بود و بامیان و غور از توابع آن بودند. سلسلۀ حکام نومسلمان طخارستان به آل داود و آل شنسب و همچنین به غوریان مشهور است. دوران امارت شاهان طخار با فراز و نشیب‌هایی تا ۶۱۲ق ادامه یافت. جلال‌الدین علی بن سام آخرین سلطان از سلسلۀ غوریان در این سال به دستور سلطان محمد خوارزمشاه اعدام شد. شجاع‌الدین علی، پادشاه غوری طخارستان، نیز به همان سرنوشت دچار شد. قوم باستانی طخار امروز مفقود است، اما یادگارهایی نظیر کشفیات تورفان و مجسمه‌های بودا در بامیان از آن‌ها باقی‌مانده است. این مجسمه‌ها به‌دست دولت طالبان افغانستان نابود شد.