معتمد عباسی (۲۳۱/۲۲۹ـ۲۷۹ق)
مُعتَمِد عبّاسی (۲۳۱/۲۲۹ـ۲۷۹ق)
(ملقب به اَلْمُعْتَمد علی‌الله و معروف به ابن فتیان) پانزدهمین خلیفۀ عباسی (حک: ۲۵۶ـ۲۷۹ق). پسر متوکل که پس از مرگ مهتدی به خلافت رسید. در دوران خلافت او حوادث مهمی به وقوع پیوست، ازجمله ادامۀ قیام زنگیان به رهبری علی بن محمد صاحب الزَّنْج در شهرهای بصره، الاحساء و آبادان که سال‌ها خلیفه را به خود مشغول کرد و چندبار به شکست سپاه وی انجامید تا سرانجام موفق، برادر خلیفه، شورش زنگیان را درهم شکست. همچنین قرامطه به کوفه حمله بردند و از آن‌جا به شام رفتند. در سیستان نیز یعقوب بن لیث صَفّاری که از عهد مُعْتَز قیام کرده بود، درصدد خلع خلیفه برآمد و به عراق لشکر کشید، اما از سپاه خلیفه شکست خورد و بازگشت. دعوت عبیدالله مهدی، بنیانگذار دولت فاطمیان، نیز در این دوره آشکار شد و امام حسن عسکری (ع) نیز در دورۀ خلافت معتمد به شهادت رسید. در دوران خلافت معتمد امرای محلی قدرت فراوان یافتند و هرچند اسماً تابع خلیفه، ولی خودمختار بودند. معتمد که زندگانی را به عیش و نوش و لهو و لعب می‌گذارند نفوذی در ادارۀ دستگاه خلافت نداشت و با تدبیر برادرش موفق حکومت می‌کرد. وی موفق را ولیعهد خویش قرار داده بود اما او یک سال قبل از معتمد درگذشت. معتمد نیز براثر افراط در شراب‌خواری ـ یا به قولی به علت مسموم‌شدن ـ وفات یافت.