موذن
مُؤَذِّن
کسی که با خواندن اذان مردم را به نماز دعوت کند. اذان ذکر عبادی اسلامی و از مقدّمات و مستحبّات مؤکّد پیش از نماز است. سفارش شده که اذان توسط مؤذّن با صوت جلی و خوش خوانده شود. در صدر اسلام، مؤذّن بر بام مسجد می‌رفت، اما پس از آن‌که در مساجد مناره یا گلدسته به‌وجود آمد، مؤذّن از آن‌جا اذان می‌گفت. نیایش پروردگار با نغمه‌ها و سرودهای مذهبی در ایران باستان از گذشته‌های دور رواج داشته و پس از ظهور دین زردشت به اوج خود رسیده بود. با ظهور اسلام و آوردن آن به ایران این سنّت دیرین به‌شکلی دیگر رواج یافت؛ یعنی موسیقی به‌ویژه موسیقی‌سازی تا حدی کنار رفت و موسیقی آوازی به‌طور محسوس سر برآورد. نخستین مؤذن صدر اسلام بلال حبشی بود. زان پس نیز این سنت دیرین ترک نشد و مناجات و راز و نیاز و نیایش پروردگار بر فراز گلدسته‌های مساجد توسط شب‌زنده‌دارانِ خوش‌آواز همچنان متداول و معمول بود. در عهد صفویه مناجات‌خوانی و اذان‌گویی رواج بسیار گرفت و در دورۀ قاجاریه، به‌ویژه در شب‌های ماه مبارک رمضان، بر فراز گلدسته‌های مساجد و بام منازل مناجات و اذان خوانده می‌شد. پادشاهان و امرای مسلمان ایرانی در دستگاه خود کسانی را با پرداخت مقرری برای گفتن اذان و مناجات در اختیار داشتند. در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار بر فراز شمس‌العماره، خوانندگان معروف خوش‌آواز مناجات و اذان می‌خواندند. اذان در شبانه‌روز چندبار گفته می‌شد و مساجد بزرگ اذان‌گوهای خوش‌آواز داشتند که مناجات شب‌های ماه مبارک رمضان نیز برعهدۀ آنان بود و اغلب این خوانندگان خود از استادان موسیقی بودند. از مؤذن‌های معروف می‌توان سید حسین عندلیب اصفهانی، قربان‌خان قزوینی، علی‌خان نایب‌السلطنه، حاجی مؤذن تفرشی، سید حبیب‌الله چاله‌حصاری، جناب دماوندی، اقبال‌السلطان آذر، تاج اصفهانی، شیخ عبدالکریم اردبیلی، رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی و دیگران را نام برد. مسلمانان معتقدند که مؤذّن باید شخصی باشد که عربی فصیح بداند، وقت‌شناس و دارای صدایی رسا و خوش باشد. در گذشته، معمولاً مؤذن‌ها را از میان نابینایان انتخاب می‌کردند زیرا ممکن بود گلدسته‌ها به حریم خصوصی خانه‌های مردم اشراف داشته باشد. امروزه برخی از علمای اهل سنت و شیعه اصرار دارند که اذان توسط انسان خوانده شود و پخش نوار ضبط شده را کافی نمی‌دانند، اگرچه آن‌ها تقویت الکتریکی صدای مؤذّن را بدون اشکال می‌دانند.