مهرگان
مِهْرِگان
(در فارسی باستان: میترکانه؛ معرب آن: مهرجان) از جشن‌های کهن و آیینی ایرانی. در دورۀ هخامنشیان مهرگان آغاز سال نو و از نوروز مهم‌تر بود و در دورۀ ساسانیان نوروز و مهرگان مهم‌ترین اعیاد ایرانیان بودند. این جشن در تقویم اوستایی روز دهم مهر و بعدها در مهرماه‌روز، روز شانزدهم مهر، برگزار می‌شد. بیرونی در سبب این جشن گفته است که در این روز فریدون بر بیورست ضحاک، پیروز شد و به سلطنت هزارسالۀ او پایان داد. به پاسداشتِ این پیروزی، که در اساطیر ایرانی بسی مهم و دوران‌ساز شناخته شده است، جشن مهرگان به باشکوه‌ترین شکلی برگزار می‌شده است. جشن مهرگان تا رام‌روز، ۲۱ مهر، ادامه داشت. مهرگان همچون نوروز به مهرگان عامه (نخستین روز جشن) و مهرگان خاصه (آخرین روز جشن) تقسیم می‌شد. به روایتی این جشن به شش تا پنج‌روز تقسیم می‌شد و مجموعاً یک ماه برگزار می‌شد. در تقویم اوستایی، جشن مهرگان آغاز زمستان بزرگ بود و می‌توان گفت که شکست ضحاک به‌دست فریدون به‌واقع آغاز فرمانروایی شاهان کیانی اساطیری است و نمایانگر پیروزی شاهنشاهی ایرانی بر انیرانیانی است که در داستان‌های اساطیری ایران عمدتاً ستم‌پیشه و دیوسیرت معرفی شده‌اند. از مستندات تاریخی و ادبی چنین پیداست که جشن مهرگان، به‌ویژه در دورۀ عباسیان و غزنویان، باشکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شد. بیرونی می‌گوید که ملوک خراسان در این روز (به تقلید شاهان ساسانی) سپاهیان خود را به رخت‌های پاییزی و زمستانی نونوار می‌کردند. در جشن مهرگان مردم به یکدیگر هدایا و حتی نامه‌های شادباش می‌دادند. جشن مهرگان، همراه آیین میترایی به اروپا رسید و حتی در نخستین قرون مسیحی تولد حضرت عیسی (ع) را هم‌زمان با مهرگان می‌دانستند. این‌که دقیقاً از چه دوره‌ای از رونق جشن مهرگان کاسته شد، دانسته نیست. امروزه زردشتیان جشن مهرگان را در شانزدهم مهر جشن می‌گیرند. زردشتیان کرمان و یزد در جشن‌هایی خانوادگی این روز را با قربانی‌کردن گوسفند یا مرغی که سینه‌اش را شکافته و شکمش را از حبوبات و آلو پر می‌کنند و سپس می‌پزند، به یادمان مردگان خود گرامی می‌دارند.