مهدی سودانی

مهدی‌ سودانی‌ (۱۸۴۸ـ۱۸۸۵)

از رهبران جنبش ضداستعماری در سودان. سودانی دروس مقدماتی دینی خود را در شمال سودان فراگرفت و پس از چندی، به کسوت دراویش درآمد و وارد طریقۀ سَمّانیّه شد. وی در اندک زمانی به‌سبب پرهیزکاری و کراماتش در میان قبایل اطراف شهرت فراوانی یافت و جزیرۀ «ابا» را در جنوب خارطوم، مرکز تعلیمات خود کرد. با مشاهدۀ زورمداری حاکمانِ مصری و انگلیسیان و حُکّام محلی، با هدف جانشینی اسلام سنتی به‌جای اسلام تجددگرا، به مبارزۀ مسلحانه روی آورد. او در اوت ۱۸۸۱، به‌عنوان رهبر، و به روایتی «مهدی موعود»، اعلان جهاد کرد. پیروزی‌های پی‌درپی او در نبرد با نیروهای دولتی و انگلیسی و تبلیغ اندیشه‌هایش در سراسر کشور حرکت وی را به جنبشی ضداستعماری و اسلامی بدل کرد. فتح خارطوم (فوریۀ ۱۸۸۵) برای بریتانیا ضربه‌ای مهلک بود. مهدی سودانی پس از استقلال سودان «اُم‌درمان» را مرکز حکومت خود قرار داد و سکۀ نقره ضرب کرد و در اجرای دعوت جهانی خود برای پادشاهان دیگر کشورها نامه‌ها نوشت و حتی در مصر، خدیو آن کشور را از دوستی با کفار و اعتماد به نااهلان برحذر کرد. مهدی به‌دلیل اتحاد قبایل و تشکیل حکومتی مستقل از بیگانگان، «پدر استقلال سودان» شناخته می‌شود.