موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
در ۱۳۵۳ش «انجمن حکمت و فلسفه ایران» تأسیس شد. مؤسس انجمن دکتر سیدحسین نصر بود که به پیشنهاد هانری کُربَن فیلسوف و خاورشناس فرانسوی، مؤسسه با نام «انجمن شاهنشاهی فلسفۀ ایران» و در خانه قدیمی لقمان‌الملک (محل کنونی مؤسسه) شروع به‌کار کرد. هدف از تشکیل انجمن، شناخت بهتر و شناساندن و ترویج و گسترش میراث فلسفی و فکری ایران در داخل و خارج از کشور و نیز آشنا ساختن ایرانیان با مکتب‌های فکری و فلسفی تمدن‌های دیگر شرق و غرب و تطبیق و مقایسۀ مکتب‌های گوناگون فلسفی بود. فعالیت انجمن را می‌توان نقطۀ عطفی در تاریخ فلسفۀ معاصر ایران دانست. نیز کربن به‌سبب علاقۀ بسیار به سهروردی با همکاری دکتر نصر مجموعۀ مصنّفات شیخ اشراق را منتشر کرد. نگاه کربن به فلسفۀ اسلامی و ایرانی راهی را گشود که توانست به مباحث فلسفۀ تطبیقی ختم شود. این فلسفه با محوریت پدیدارشناسی سبب انتشار آثاری مانند کتاب اسلام ایرانی شد. فرد مؤثر دیگر انجمن پروفسور ایزوتسو، فیلسوف تطبیقی شرق بود که مدتی در انجمن به تدریس عرفان اسلامی با تأکید بر آرای ابن عربی پرداخت. ایزوتسو در این مدت کتاب ذن را منتشر کرد. این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار در زمینۀ فلسفه‌های بودیسم شرقی است. انتشار مجلۀ جاویدان خرد از دیگر اقدامات مهم انجمن بود. این نشریه به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی در ۳هزار نسخه منتشر می‌شد و بعد از پنج شماره در محافل بین‌المللی فلسفه راه یافت. فعالیت دیگر انجمن تشکیل کلاس‌های آزاد بود که همه براساس تفسیر متون اصیل فکری و فلسفی اداره می‌شد. در این کلاس‌ها فلسفۀ تطبیقی به زبان انگلیسی و متون عرفانی فصوص‌الحکم ابن عربی، متون فلسفی ایرانی و شرح هدایه ملاصدرا، شواهدالربوبیه، شرح گلشن راز، حکمت عرشیه ملاصدرا به عربی و فرانسه و مکتب‌های فلسفی معاصر امریکا تدریس می‌شد و استادان این کلاس‌ها ایزوتسو، دکتر زریاب خویی، دکتر نصر، کُربن و دکتر پرویز مروج بودند. انجمن با این کلاس‌ها و گفت‌و‌گوهای آزاد توانست وضعیت فلسفه را از سامانۀ کهن خارج کند و شیوه‌های نوینی را در گسترش فلسفه و حکمت به‌کار بندد. با شکل‌گیری انقلاب اسلامی انجمن تعطیل شد و برخی اسناد و مدارک و کتاب‌های آن نیز از‌بین رفت. با روی کار آمدن دولت موقت مهندس بازرگان انجمن با نام «انجمن فلسفه و حکمت اسلامی» آغاز به‌کار کرد و برخی از کتاب‌ها و شماره‌ای از جاویدان خرد را چاپ کرد. در ۱۳۶۱ مجدداً کلاس‌های فلسفه دایر شد. در ۱۳۶۳ با طرح ادغام همه مؤسسه‌های فرهنگی پیش از انقلاب انجمن نیز زیر نظر وزارت علوم و مؤسسۀ مطالعات فرهنگی که هم اکنون «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» نام دارد، قرار گرفت و در قالب دو پژوهشکدۀ حکمت و ادیان و تاریخ و فلسفۀ علم به فعالیت خود ادامه داد. در این ایام کتاب و نشریه‌ای منتشر نشد. از ۱۳۸۰ با موافقت شورای گسترش آموزش عالی، انجمن از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی جدا شد و در ۱۳۸۱ توانست با عنوان «مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران» با شش گروه پژوهشی فلسفۀ غرب، فلسفۀ اسلامی، مطالعات علم، ادیان و عرفان، منطق و کلام کار خود را آغاز کند. در ۱۳۸۵ کتابخانۀ شخصی دکتر سید حسین نصر با ۵هزار جلد کتاب از امریکا به انجمن انتقال یافت و رسماً افتتاح شد.