نایب الصدر، میرزا معصوم (شیراز ۱۲۷۰ـ مشهد ۱۳۴۴ق)
نایِبُ‌الصّدر، میرزا معصوم (شیراز ۱۲۷۰ـ مشهد ۱۳۴۴ق)
(ملقب به: معصوم علیشاه) نویسنده، عارف و جهانگرد ایرانی. فرزند رحمت علیشاه از نوادگان حاج معصوم قزوینی از علمای بزرگ و شاگرد آقا محمدباقر وحید بهبهانی بود. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در زادگاهش شیراز، به کربلا رفت و نزد فاضل اردکانی به تکمیل آن پرداخت، سپس به تهران آمد و نزد میرزا ابوالحسن جلوه درس خواند. در ۱۲۹۳ق به شیراز بازگشت و ملقب به نایب‌الصدر شد، سپس به سیر و سیاحت در شهرهای ایران و هندوستان و ماوراء‌النهر و ترکستان پرداخت. با آغاز نهضت مشروطیت در زمرۀ آزادیخواهان درآمد و مدتی هم در مجلس شورای ملی کار می‌کرد. پس از به‌توپ‌بستن مجلس، متواری شد و به گناباد نزد سلطان علیشاه، پیشوای طریقت گنابادیه رفت. مدتی هم خیال ریاست به سرش افتاد و خود را رهبر طریقت و معصوم علیشاه نامید. ولی کارش نگرفت و از آن صرف‌نظر کرد. نایب‌الصدر مردی فاضل و نویسنده‌ای خوش‌قلم بود. مهم‌ترین اثرش طرائق‌الحقایق در ۳ جلد درباره احوال و آثار عرفا کتابی نفیس و باارزش است. برخی دیگر از آثارش عبارت‌اند از: تحفةالحرمین، دیوان شعر و سفرنامه.