نسفی، عزیزالدین ( ـ ابرقو ۶۸۵ تا ۷۰۰ق)
نَسَفی، عَزیزالدّین ( ـ ابرقو ۶۸۵ تا ۷۰۰ق)
از عرفای خراسان بزرگ و ماوراءالنهر. از مردم نَسَف (نَخْشَب) خوارزم بود و بهره‌ای از عمر را در همان شهر گذرانید. از آن پس به بخارا رفت و سالی چند در آن‌جا بماند. در این مدت گویا دانش طبّ را آموخته باشد. در اول رجب ۶۷۱ق، از بیم جنگی که در پیش بود از بخارا گریخت و به خراسان رفت. بی‌تردید عزیزالدین، در همان دوره پای به وادی تصوف نهاده است، چه هنگامی‌که به خراسان رسید، چندی در بحرآباد جوین بر سر تربت استادش، سعدالدین حمویّه، منزل کرد. حمویّه در ۶۵۰ق درگذشته، پس ایام سلوک نسفی، مدتی پیش از این سال، پایان یافته است. پس از آن، به اصفهان و شیراز، که در آن‌جا نیز مدتی برکنار تربت خفیف شیرازی منزل کرد، و به چند سرزمین دیگر سرکشید تا سرانجام، در ابرقو اقامت گزید و همان‌جا به‌خاک سپرده شد. از آثارش: مقصدالاقصی (تهران، ۱۳۵۲ش)؛ منازل السائرین؛ کشف‌الحقایق (تهران، ۱۳۴۴ش)؛ کتاب‌الانسان‌الکامل (تهران، ۱۳۷۷ش)؛ کتاب‌التنزیل؛ مبدأ و معاد/زبدة کشف‌الحقایق (۱۳۵۲ش).