نصرالله میرزای افشار
نَصرالله میرزای افشار ( ـ۱۲۰۰ق)
پسر بزرگ شاهرخ افشار. با همدستی برادرش نادر میرزا و بعضی از غلامان خاصه، فریدون‌خان غلام گرجی، وکیل‌السلطنه مقرب پدرش را کشت و خود به‌جای او نشست. شاهرخ در ۱۱۸۱ق او را در ظاهر برای استمداد از کریم‌خان روانه شیراز کرد و همراه با او مأموری فرستاد و از کریم‌خان درخواست نمود که نصرالله میرزا را در شیراز نگهدارد؛ اما کریم‌خان پس از شش ماه او را روانه خراسان کرد. در ۱۱۸۳ـ۱۱۸۴ق با رشادت در مقابل حملات احمد‌شاه درانی به مشهد ایستادگی کرد و به سهم خود مانع از تسلط او بر خراسان شد. پس از چندی دست تصرف به اموال پدر و آستان قدس رضوی دراز کرد و شاهرخ او را به این خاطر از وکالت سلطنت برکنار کرد و برادرش نادر میرزا را به وکالت برگزید. نصرالله میرزا به مخالفت با تصمیم پدر برخاست و به جنگ با آنان پرداخت و سرانجام بر نادر میرزا چیره شد و او به طبس نزد میر محمد‌خان عرب زنگویی گریخت. نصرالله میرزا پس از آن برای تأمین اطاعت خوانین خراسان از مشهد خارج و به دعوت حسن‌خان قرائی عازم دولت‌آباد شد و پس از چند روز، حسن‌خان را کشت و تمام دارایی او را ضبط کرد و براثر مخالفت‌های بزرگان قرائی، عازم مشهد شد. شاهرخ نیز نادر میرزا را به مشهد فرا خواند و مانع از ورود نصرالله میرزا به شهر شد. او نیز به نیشابور رفت و چند ماهی را مهمان عباسقلی‌خان بیات حاکم نیشابور بود. در ۱۱۸۸ق، به شیراز رفت و در خدمت کریم‌خان قرار گرفت. در آغاز سلطنت علی مراد‌خان زند (۱۱۹۵ق) از بیم این‌که مبادا به سرنوشت فرزندان کریم‌خان دچار شود، اردوی علی مراد‌خان را ترک گفت و به خراسان گریخت و با استفاده از غیبت نادر میرزا و حضور او در هرات و با حمایت میرمحمدخان عرب زنگویی، حاکم طبس، که از مخالفان نادر میرزا بود، به مشهد وارد شد و ادارۀ امور را به‌دست گرفت و حملۀ نادر میرزا را که با حمایت‌های تیمور میرزا درانی پادشاه افغانستان صورت گرفت، خنثی کرد و تا پایان عمر بر مقام خود باقی ماند.