نفس الامر (منطق)
نَفْسُ‌الاَمر (منطق)
(به‌‌معنی ذات شیء) در اصطلاح منطق، از مباحث بنیادی در فهم صدق و کذب قضایا. هر قضیۀ منطقی به حسب تحقق موضوع بر سه گونه است: خارجی، ذهنی و حقیقی. در قضیۀ خارجی، صدق قضیه منوط به مطابقت آن با عالم خارج است. در قضیۀ ذهنی که موضوعش در ذهن است، مانند «اجتماع نقیضین محال است» و در قضیۀ حقیقی که موضوعش در سه زمان گذشته و حال و آینده اعتبار شده است، مانند «جسم دارای وزن است»، ملاک صدق قضیه تطابق با خارج نیست، بلکه تطابق با نفس‌الامر است. فلاسفه و عرفا، به اختلاف مشرب در مباحث وجودشناسی، نفس‌الامر را به عقل فعال، رب‌النوع و اعیان ثابته تفسیر کرده‌اند، ولی حدّ جامع تمام این نظریه‌ها همان تطابق قضیه با ذات شیء است بدون در‌نظر گرفتن این‌که در خارج یا در ذهن است. یعنی هرگاه ذات شیء در ظرف خود لحاظ شود، اگر انتساب محمول به آن صحیح باشد، قضیه صادق است و‌الّا کاذب؛ از این‌رو ظرف تطابق و نفس‌الامر قضیۀ ذهنی، خود ذهن است و ظرف قضیۀ حقیقی همان ذات شیء در زمان‌های گوناگون است.