کیکاوس بن اسکندر زیاری

کِیکاوس بن اسکندر زیاری (۴۱۲ـ پس از ۴۷۵ق)

کیکاوس بن اسکندر زیاری
زادروز	۴۱۲ق
درگذشت	پس از ۴۷۵ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	فرمانروا
شغل و تخصص های دیگر	ادیب
لقب	عنصر المعالی
آثار	قابوس نامه
گروه مقاله	تاریخ ایران
خویشاوندان سرشناس	سلطان محمود غزنوی (پدرزن)

عنصر‌المعالی، از امرای دانشمند دودمان زیاری. دربارۀ زندگانی وی مطالب گوناگونی آورده‌اند، برخی گفته‌اند که او در حقیقت حکمرانی و سلطنتی نداشته است، اما گروهی دیگر وی را دارای قلمرو فرمانروایی دانسته و گفته‌اند حوزۀ فرمانروایی وی به ناحیه‌ای کوهستانی در طبرستان محدود بود و در سایۀ قدرت سلجوقیان فرمان می‌راند. روی‌هم‌رفته می‌توان گفت که پدرش دارای امارت بوده و خود او نیز در بخش کوچکی از گرگان و طبرستان فرمانروایی داشته است. اما دامنۀ فرمانروایی او بسیار محدود و قدرت او اندک بود. از این روی بیشتر روزگارش را در بیرون قلمروش گذراند. همسرش دختر سلطان محمود غزنوی بود. وی هشت سال در دستگاه مودود غزنوی به‌سر برد و چندی را در جنگ هندوستان گذراند و در گرجستان و ارمنستان در کنار امیر ابوالاسوار شاووربن فضل شدادی، فرمانروای دوین و گنجه، جنگید و چندی را در میان شدادیان به‌سر برد. عنصرالمعالی گذشته از نویسندگی به زبان فارسی دری و طبری شعر می‌سرود و ابیاتی از سروده‌هایش را در قابوس‌نامه آورده است. وی در انشا، عروض، موسیقی و نحو مهارت داشت. شهرت عمده او به‌‌سبب تصنیف قابوس‌نامه است که آن را برای فرزندش گیلانشاه نوشته است.