هووخشتره ( ـ ۵۸۵ پ م)
هُووَخْشَتْرَه ( ـ ۵۸۵پ‌م)
پادشاه مقتدر ماد (حک: ۶۲۵/۶۲۳ ـ ۵۸۵پ‌م)، پسر فِرَاُرْت یا فَرَورتیش. نام او در متون یونانی، کوآکْسارِس ضبط شده است. پس از ۲۸سال حاکمیت سکاها بر شمال غربی فلات ایران، هووخشتره توانست با ترفند و حیله در ۶۱۵پ‌م سرزمین خود را رهایی بخشد. او در ضیافتی که ترتیب داده بود بسیاری از سران سکاها را به‌قتل رساند. همچنین موفق شد ماناها را از سر راه بردارد. از ۶۱۵پ‌م دیگر از مانا در سالنامه‌های بین‌النهرین خبری نیست. شاید پس از شکست کابلین، هووخشتره فرصت را مناسب یافته و پادشاهی مانا را از سر راه برداشته باشد؛ پس آن‌گاه فاصلۀ سال‌های ۶۱۵ تا ۶۰۵پ‌م را باید سال‌های سقوط پادشاهی مانا دانست. در ۶۱۲پ‌م سپاه متحد ماد ـ کلده، نینوا پایتخت آشور را تصرف و تاراج کرد. شکست کامل آشور نه در جنگ نینوا (۶۱۲پ‌م) که در جنگ کارکمیش (۶۰۵پ‌م) تحقق یافت. با افول قدرت اورارتو و مانا، الیپی در سال‌های ۶۱۵ تا ۶۰۵پ‌م ناچار از پذیرش سروری مادها شد. سپاهیان مادی توشپا پایتخت اورارتو را در ۵۸۵پ‌م تصرف و تاراج کردند؛ بنابراین واپسین امیدهای مانا با نابودی متحدانش (آشور و اورارتو) در این سال به یأس مبدل شد. در ۵۹۰پ‌م، هووخشتره نبرد با لیدی را آغاز کرد. در ۵۸۵پ‌م نبوکدنَصّر(بخت‌نصر) میان ماد و لیدی میانجیگری کرد. این واقعه به صلح کسوف معروف شد؛ چون دلیل آن را نه دیپلماسی بخت‌نصر که وحشت طرفین از خورشید‌گرفتگی دانسته‌اند. در این صلح توافق شد رود هالیس یا قزل‌ایرماق کنونی، مرز میان دو کشور باشد و برای تقویت صلح، ایشتوویگو یا آستیاگ، ولیعهد ماد، با آرینیس، دختر شاه لیدی، ازدواج کند. چون پیمان صلح با حضور شاه کلده بسته شده بود، آمیتیس، دختر هووخشتره، به همسری ولیعهد کلده درآمد.