هرمزگان، استان
| هرمزگان، استان | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| جمعیت | ۱,۴۰۳,۶۷۴ نفر (۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | جنوب ایران - جنوب و جنوب غربی استان کرمان، غرب استان سیستان و بلوچستان، شمال دریای عمان، تنگۀ هرمز، و خلیج فارس، و شرق استان‌های بوشهر و فارس |
| مرکز | بندرعباس |
| تعداد شهرستان‌ها | ۹ |
| تعداد بخش ها | ۲۳ |
| شهرهای مهم | ابوموسی، بستک، بندر لنگه، جاسک، حاجی‌آباد، قشم، میناب، و دهبارز - جزایر قشم، هرمز، لارک، هنگام، تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی، سیری، فرور بزرگ و کوچک، کیش، هندرابی و لاوان |
| کوه‌های استان | فارغان (۳,۲۶۷ متر)، شاه، سیرو، واغان، گنو، و مهراب |
| رودهای استان | میناب، مهران، حسن لنگی، کُل، رود شور، و جگین |
| اقلیم | گرم تا خیلی گرم و خشک |
| تولیدات و صنایع مهم | فرآورده‌های کشاورزی: غلات، محصولات جالیزی، مرکبات، خرما، زیتون، پنبه، تنباکو و توتون، و موز - فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی: پالایش نفت، شیلات، تولید لبنیات، و توریسم - منابع زیرزمینی: گاز طبیعی و نفت |
هرمُزگان، استان
استانی در جنوب ایران و در ساحل خلیج فارس، تنگۀ هرمز، و دریای عمان. از شمال و شمال شرقی به استان کرمان، از شرق به استان سیستان و بلوچستان، از جنوب به دریای عمان، تنگۀ هرمز، و خلیج فارس، و از غرب به استان‌های بوشهر و فارس محدود است. بخش‌های شمال و غرب این استان را انتهای شرقی کوه‌های زاگرس و نواحی شرقی آن را رشته‌کوه‌های بشاگرد و نواحی جنوبی آن را دشت ساحلی کمابیش همواری فراگرفته است، که در حوالی بندرعباس و میناب به حداکثر پهناوری خود می‌رسد. کوه فارغان با ارتفاع ۳,۲۶۷ متر بلندترین کوه این استان است و کوه‌های شاه، سیرو، واغان، گنو، و کوه مهراب از دیگر ارتفاعات مهم آن محسوب می‌شوند. این استان از نظر اقلیمی، جزو نواحی گرم تا خیلی گرم و خشک است. مهم‌ترین رودهای آن عبارت‌اند از رودخانه‌های میناب، مهران، حسن لنگی، کُل، رود شور، و جگین، که اغلب فصلی‌اند. سدّ میناب، که بر روی رودخانه‌ای به‌همین نام بسته شده، استعداد کشاورزی این استان را، به‌‌ویژه در دشت میناب، به‌نحو چشمگیری افزایش داده و دشت مزبور را در موقعیت ممتازی قرار داده است. فرآورده‌های کشاورزی این استان عبارت‌اند از غلات، محصولات جالیزی، مرکبات، خرما، زیتون، پنبه، تنباکو و توتون، و موز. پالایش نفت، شیلات، تولید لبنیات، و توریسم از فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی آن است، و گاز طبیعی و نفت نیز از مهم‌ترین کانی‌های این سرزمین محسوب می‌شوند. استان هرمزگان با ۱,۴۰۳,۶۷۴ نفر (۱۳۸۵) جمعیت از نُه شهرستان و ۲۳ بخش با مرکزیت اداری شهر بندرعباس تشکیل شده است و مهم‌ترین شهرهای آن عبارت‌اند از ابوموسی، بستک، بندر لنگه، جاسک، حاجی‌آباد، قشم، میناب، و دهبارز. جزایر قشم، هرمز، لارک، هنگام، تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی، سیری، فرور بزرگ و کوچک، کیش، هندرابی و لاوان نیز در تابعیت این استان قرار دارند. در روزگار هخامنشیان ظاهراً شهری با نام هرمز در محل شهر کنونی میناب قرار داشت، که بعدها در زمان اردشیر اول ساسانی بازسازی و به شهری بزرگ و آباد تبدیل شد. شهر مزبور اهمیت و موقعیت خود را حتی در روزگار تسلط اعراب و دوران بعد از اسلام حفظ کرد، تا جایی‌که مارکوپولو، گردشگر ونیزی، در سفر به ایران از آن و گرمای شدیدش در تابستان یاد می‌کند (قرن ۱۳م). سلطان قطب‌الدین تهمتن، شاهِ هرمز، که دشمنانش او را تهدید می‌کردند، در ۷۰۰ق شهر هرمز را ترک کرد و همراه با ساکنان شهر مزبور و دارایی آنان به جزیرۀ جرون پناه برد و شهر جدیدی در جزیرۀ مزبور بنا کرد و آن را هرمز نامید؛ جزیرۀ جرون نیز بعدها به هرمز معروف شد و آبادی شهرو، که در محل بندرعباس امروزی قرار داشت، جرون نام گرفت. سلطان قطب‌الدین در ۷۱۹ق جزیرۀ کیش را تصرف کرد و بحرین را نیز به اطاعت خود درآورد و حکومت توانمندی را در هرمز تأسیس کرد، شهر هرمز به مرور رونق گرفت و به یکی از بندرهای مهم تجارتی خلیج فارس تبدیل شد؛ دوران رونق آن حدود ۳ قرن طول کشید. جزیرۀ هرمز در ۹۲۱ق به تصرف پرتغالی‌ها درآمد و از آن به بعد شهر هرمز به مرور از رونق افتاد و جرون (به گویش پرتغالی گمرو و به گویش انگلیسی گامبرون) جای آن را گرفت و در ۱۰۳۱ق (۱۰۳۲ق) به افتخار شاه عباس اول صفوی، که پرتغالی‌ها را از خلیج فارس بیرون راند، بندر عباس نام گرفت و شهر هرمز به ویرانه‌ای تبدیل شد، که آثارش هنوز پابرجاست. در تقسیمات کشوری ۱۳۴۴ش فرمانداری کل بنادر و جزایر دریای عمان به مرکزیت اداری بندرعباس تأسیس شد و در دی ماه ۱۳۵۵ش به حکم پاسداری از حرمت تاریخ و زنده نگه‌داشتن یاد روزهای طلایی هرمز به استان هرمزگان تغییر نام یافت.