لالایی
لالایی (lullaby)
آوازی که مادران و دایگان هنگام خواباندن نوزادان برای آرامش آن‌ها با نوایی آهنگین و صمیمی زمزمه می‌کنند. قدمت لالایی‌ها به پیش از دوران خط و کتابت می‌رسد، که با پیشرفت بشر با فرهنگ و اعتقادات عامۀ مردم آمیخته و غنی‌تر شده‌اند. لالایی در رشد روانی و جهت‌گیری فکری و نگرش کودک به جهان بی‌تأثیر نیست، و عناصر تخیل و واقع‌گرایی در لالایی می‌تواند باعث شکوفایی استعدادهای نهفتۀ کودک شود و شالودۀ آفرینش‌های ادبی او در آینده باشد. لالایی ابتدایی‌ترین مرحلۀ شعر و موسیقی و نخستین تراوش‌های روحی انسان است که با ساختاری ساده به‌صورت آوازهای یک‌صدایی خوانده می‌شود. تنوع وزن در لالایی، کاربرد آن‌ها را در زمینه‌های گوناگون ممکن کرده است. قافیه در لالایی مانند شعر رسمی رعایت نمی‌شود و بیشتر برای ایجاد هم‌آوایی است. لالایی‌ها مضامین و موضوعات مختلفی دارند و از عوامل فرهنگی، اسطوره‌ای، دینی، اجتماعی، سیاسی، بازرگانی متأثرند. همچنین، مضمون و محتوای لالایی‌ای که برای فرزند دختر خوانده می‌شود، برپایۀ توقعات و آرزوهای پدر و مادر، با آنچه که برای نوزاد پسر خوانده می‌شود، متفاوت است. لالایی‌ها را می‌توان به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم کرد، مثلاً لالایی سیاسی (که پس از مشروطیت برای بیان دردها و مشکلات اجتماعی پدید آمد و آغازگر آن نسیم شمال بود) یا لالایی مذهبی (مانند نوحه‌ای برای علی‌اصغر که در مراسم عزاداری برای شهدای کربلا خوانده می‌شود). صادق هدایت، حسین کوهی کرمانی، انجوی شیرازی، امیرقلی امینی، ابراهیم شکورزاده و احمد شاملو، که از پژوهندگان فرهنگ عامه به‌شمار می‌روند، به گردآوری و تدوین لالایی‌هایی از مناطق مختلف ایران پرداخته‌اند.