حوزه علمیه
حوزۀ علمیّه (نظام آموزشی)
آموزش و پرورشِ حوزوی، ناظرِ بر تربیت متخصصان و مبلغان اسلامی برای حفظ و انتقال سنن، آداب، رفتارها، مهارت‌ها، و فرهنگ اسلامی به افراد جامعه است. در نظام آموزش و پرورش حوزوی، سه عنصر اساسی حاکم است: مدرس (استاد)، طلبه (شاگرد)، و کتاب درسی. آموزش حوزوی، در شکل سنتی، دو مرحله یا مقطع داشت: مرحلۀ مقدمات و سطح، و مرحلۀ خارج. اما با تغییراتی که اخیراً در حوزه‌های علمیه رخ داده است، آموزش در حوزۀ علمیه در مرحلۀ مقدمات و سطح به پنج دوره تقسیم می‌شود که هر یک از این دوره‌ها بر دوره‌های آموزشی و مدارک جدید آموزش و پرورش رسمی کشور منطبق است. این پنج دوره عبارت‌اند از مقدمات (سه سال): دروس ادبیات عرب و منطق؛ سطحِ یک (سه سال) برابر با مدرک کاردانی دروس شرح لمعه و اصول؛ سطحِ دو (سه سال) برابر با مدرک کارشناسی: دروس مکاسب و رسائل و کفایه؛ سطحِ سه (سه سال تحصیل در دورۀ خارج فقه و اصول که در آن مبانی فقه و اصول به‌صورت استدلالی مطرح می‌شود.) و نوشتن پایان‌نامه در پایان این سطح برابر با مدرک کارشناسی ارشد؛ و سطحِ چهار که مستلزم شرکت در آزمون تخصصی، گذراندن چهار سال درس این دوره در یکی از رشته‌های علوم اسلامی، و نوشتن پایان‌نامه‌ای به زبان عربی است و مدرک آن برابر با مدرک دکتری است. حوزۀ علمیۀ ایران عمدتاً حوزۀ علمیۀ شیعی است، ولی حوزۀ علمیه اهل تسنن نیز در نقاطی از کشور دایر است. سه پایگاه اساسی حوزه‌های علمیۀ شیعی ایران در شهرهای قم، مشهد، و اصفهان مستقر و حوزه‌های علمیۀ اهل سنت در کردستان، بلوچستان، و ترکمن صحرا متمرکز است. در بیشتر شهرهای ایران مدرسه‌های علمیه دایر است. علاوه بر حوزه‌های علمیۀ داخلی ایران و کشورهای اسلامی، سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیۀ خارج از کشور به ایجاد و توسعۀ حوزه‌های علمیه در آسیا، افریقا، اروپا، و امریکا اقدام کرده است.
نیز، رجوع شود به: مدرسه علمیه