خودکارسازی

خودکارسازی (automation)
سیستمی از تولید که در آن از توانایی ماشین‌ها برای انجام‌دادن کارهایی که توسط انسان انجام می‌گرفته است و کنترل توالی عملیات بدون دخالت انسان، استفاده می‌شود. اصطلاح اتوماسیون همچنین برای سیستم‌های غیرتولیدی که در آن‌ها دستگاه‌های برنامه‌ریزی‌شده و خودکار بدون نیاز یا با حداقل نیاز به دخالت و کنترل انسان عمل می‌کنند، به‌کار می‌رود. این دستگاه‌ها کارها را با کمترین خطا و بسیار سریع‌تر از انسان انجام می‌دهند. مفاهیم اقتصادی نظیر تقسیم کار به همراه ابداعات فناورانه نظیر انتقال توان، مکانیزاسیون تولید، ابداع ماشین‌های انتقال و سیستم‌های بازخورد عناصری‌اند که مفهوم اتوماسیون را پدید آورده‌اند. سابقه تلاش برای خودکارکردن فرآیندهای تولید به قرن ۱۸ و انقلاب صنعتی می‌رسد. بخش حیاتی در تمام سیستم‌های کنترل خودکار، اصل بازخورد است. بازخورد به یک دستگاه خودکار قابلیت خود‌ـ‌ تصحیح می‌دهد. چرخۀ بازخورد یک دستگاه مکانیکی، پنوماتیکی یا الکترونیکی به این صورت است که با کمیت فیزیکی نظیر مکان، دما، اندازه، استاندارد، اعمال لازم را انجام می‌دهد. برای مثال ترموستات که در سیستم‌های تهویۀ مطبوع به‌کار می‌رود یک چرخۀ بازخورد است. به کمک چرخۀ بازخورد، ماشین‌ها می‌توانند شروع به کار کنند، متوقف شوند، سریع‌تر یا آهسته‌تر کار کنند، بشمارند، اندازه‌گیری و مقایسه کنند. این اعمال در انواع عملیات تولید، کاربرد دارند. ابداع رایانه گام مهمی در توسعه سیستم‌های اتوماسیون بود. رایانه استفاده از چرخۀ بازخورد را در فرآیندهای تولید بسیار آسان‌تر کرده است. به‌علاوه معرفی ریزپردازنده‌ها امکان ساخت سیستم‌های طراحی و تولید به کمک رایانه را فراهم کرده است. سیستم‌های تولید انعطاف‌پذیر پیشرفت دیگری است که به کمک رایانه استفاده از اتوماسیون را در کارگاه‌هایی که توانایی تأمین هزینه‌های یک اتوماسیون کامل را ندارند، امکان‌پذیر کرده است. امروزه از طریق رایانه، اتوماسیون حتی به حوزه‌های دیگر اقتصادی به جز تولید کالا هم وارد شده است. استفاده از رایانه در کارهای اداری، نظیر نوشتن و ارسال نامه‌ها، پردازش داده‌ها، تهیه گزارش و ارتباطات موجب افزایش بهره‌وری در کارهای دفتری شده است. فناوری اتوماسیون در بسیاری از صنایع نقش مهمی دارد و در تمام یا بخشی از فرآیندهای آن‌ها به کار گرفته می‌شود. صنایع ارتباطات، حمل‌ونقل، صنایع نفتی و شیمیایی نمونه‌هایی از این صنایع‌اند. در صنایع نفتی، اتوماسیون موجب ایجاد روش تولید جریان مداوم شده است که در آن نفت از طریق خط لوله به پالایشگاه وارد می‌شود و بدون دخالت انسان و از طریق لوله‌ها، شیرها، گرمکن‌ها و دستگاه‌های مختلفی که توسط رایانه کنترل می‌شوند به محصول نهایی تبدیل می‌شود. صنایع اتومبیل‌سازی و صنایع تولید لوازم مصرفی نیز از طریق شیوه‌های تولید انبوه، تولید و سوارکردن مرحله به مرحله از اتوماسیون بهره می‌گیرند. هریک از این صنایع از ماشین‌های خودکار در تمام یا بخشی از فرآیندهای تولید استفاده می‌شود و در نتیجه اتوماسیون برای هریک از این صنایع، مفهومی مطابق با نیازهای تولیدشان دارد. جامعه و اشخاص نیز تحت‌تأثیر اتوماسیون‌اند. اتوماسیون تأثیر بسزایی در افزایش دستمزدها و در کنار آن کاهش ساعات کار و همچنین افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها داشته است. با وجود این نمی‌توان گفت که همه نتایج اتوماسیون مفید بوده‌اند. بعضی از صاحب‌نظران معتقدند که اتوماسیون موجب تولید بیش از حد مشکل زباله، بروز مشکلات روانی در کارگران، و مهم‌تر از همه بیکاری شده است. به‌علاوه تحقیقات نشان داده است که اتوماسیون باعث می‌شود کارگران احساس کنند که ماشین‌ها بر آن‌ها مسلط شده‌اند. همچنین کار تکراری موجب بی‌حوصلگی آن‌ها می‌شود، و از طبیعت غیرفعال کار که به حداقل مهارت نیاز دارد شکایت دارند. این نارضایتی‌ها موجب عوارض روانی و مشکلاتی نظیر غیبت‌های مکرر، بی‌علاقگی به کار، اعتیاد به الکل و مواد مخدر و تخریب عمدی خط تولید می‌شود.

 

---