عادت ماهانه
عادت ماهانه (Menstruation)
خروج متناوب ترشحات ناشی از تخریب پوشش سطحی حفرۀ درونی رحم از واژن (مهبل) زنان. تقریباً هر چهار هفته یک‌بار اتفاق می‌افتد. عادت ماهانه یا قاعدگی (یا حیض) در صورتی شروع میشود که تخمک رها‌شده از تخمدان بارور نشود. در انسان، طول متوسط هر دورۀ قاعدگی ۲۸ روز است، ولی از ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است. در ابتدای هر دوره، پوشش درونی حفره رحم (اندومتر[۱]) نازک و تخمدان‌ها غیرفعال‌اند. رفته‌رفته براثر عمل هورمون‌های هیپوفیز[۲]، یکی از فولیکول[۳]های تخمدان شروع به رشد کرده و هورمون استروژن[۴] ترشح می‌کند. استروژن باعث رشد و ضخیم و پرخون‌شدن اندومتر میشود. تقریباً در وسط دورۀ ماهانه تخمک به بلوغ می‌رسد و رها میشود (تخمک‌گذاری[۵]). پس از تخمک‌گذاری، باقی‌ماندۀ فولیکول تخمدان، جسم زرد[۶] است که علاوه‌بر استروژن، هورمون پروژسترون[۷] هم ترشح می‌کند. پروژسترون به حفظ و نگهداری اندومتر ضخیم کمک، و آن را برای پذیرایی از تخمک بارور شده آماده می‌کند. اگر باروری رخ ندهد، جسم زرد تحلیل می‌رود و ترشح استروژن و پروژسترون متوقف میشود. توقف ترشح استروژن و پروژسترون باعث تخریب و ریزش اندومتر ضخیم و خون‌ریزی میشود. در صورت بارورشدن تخمک، رویان[۸] پدید‌آمده هورمون‌هایی ترشح می‌کند که مانع از تحلیل‌رفتن جسم زرد میشود و درنتیجه، ترشح استروژن و پروژسترون ادامه می‌یابد و اندومتر تخریب نمی‌شود. شروع قاعدگی از علایم بلوغ جنسی است و معمولاً در یازده تا ۱۳سالگی دیده میشود. اولین دوره‌ها معمولاً نامنظم و با خون‌ریزی زیاد همراه‌اند. رفته‌رفته دوره‌ها منظم می‌شوند. هر مرحله خون‌ریزی معمولاً پنج روز طول می‌کشد. عده‌ای از زنان قبل از شروع خون‌ریزی احساس ناراحتی در لگن و پستان‌ها می‌کنند و تحریک‌پذیری عصبی دارند. با شروع خون‌ریزی این مشکلات رفع می‌شوند. در برخی دیگر از زنان، هنگام خون‌ریزی درد لگن احساس میشود که ناشی از انقباضات رحم است. خون‌ریزی ماهانه معمولاً تا ۴۵ یا۵۰سالگی ادامه دارد. در این سن، با کاهش تدریجی فعالیت تخمدان‌ها، دوره‌های ماهانه ابتدا نامنظم و در نهایت قطع می‌شوند. قطع دوره‌های خون‌ریزی ماهانه یائسگی[۹] نامیده میشود و نشانۀ پایان دورۀ باروری است. در زنانی که در دورۀ باروری‌اند، حاملگی مهم‌ترین علت قطع دوره‌های خون‌ریزی ماهانه است. نیز ← قاعدگی_دردناک
در فقه. عبادت‌هایی که نیاز به طهارت دارند مانند نمازهای یومیه و روزه از زنان در دوران عادت ماهانه (حیض) ساقط است. نمازهایی که در این دوره خوانده نمی‌شود، قضا ندارد؛ اما روزه‌های واجب را باید قضا کند. بر حائض واجب است که پس از پایان دوره قاعدگی، غسل کند. در این دوره همه اعمالی که بر جُنُب حرام است، بر زن حائض نیز حرام است. نزدیکی با وی در این دوره حرام است. هرگاه در حیض‌بودن خون شک شود و امکان حیض برود، اصل بر حیض‌بودن است. خون حیض از سه روز متوالی کمتر و از دَه روز بیشتر نیست. زن‌های حائض از حیث مشخص‌بودن زمان و مقدار روزهای حیض به انواع گوناگون تقسیم می‌شوند. به زنان تازه بالغ که نخستین‌بار حیض می‌بینند مُبتدئه می‌گویند.