دباغی
دبّاغی
عمل آوری پوست حیوانات به منظور محافظت از آن ها و تبدیل آن ها به چرم. نخست پوست حیوانات را از پشم و بقایای گوشت و زوائدی که سبب فساد پوست می‌شوند می‌زدایند و سپس آن را به چرم تبدیل می‌کنند. پوست را نخست به مدت ۳۰ روز نمک‌سود می‌کنند یا در محلول نمک می‌گذارند، سپس، در آب آهک و زرنیخ خوابانیده چندی بعد، پشم و موی پوسیده‌شده را با دستگاه‌های مخصوص از آن می‌گیرند. پس از آن با افزودن کوبیدۀ زاج و مازو به پوست، در اصطلاح «خوراک دادن به پوست»، آن را نرم و مُهیای دوخت‌ودوز در کارگاه‌ها و کارخانه‌های کیف‌دوزی، کفش‌دوزی و کارخانه‌هایی دیگر از این دست می‌کنند. ازجمله حیواناتی که پوست آن‌ها در کارگاه‌های دَبّاغی سترده می‌شود، می‌توان گوسفند، بُز، بَرّه، گاو، شتر، اسب و الاغ را نام برد. پوست هریک از این حیوانات در صنایع چرمی به کاری می‌آید؛ مثلاً از پوست گوسفند در ساختن رویۀ کفش و کیف، از پوست بَرّه در ساختن تیماج و از پوست بُز در ساختن آستریِ کفش بهره می‌برند. در اصطلاح دباغی پوست هریک از حیوانات پس از تبدیل به چرم نامی دارد؛ چنان که پوست گوسفند را چرم، پوست گوساله را شِبرو، پوست شتر را خام و پوست گاو را فرنگسیس گویند. مرغوب‌ترین نوع چرم ایرانی در دَبّاغی‌های همدان به‌دست آمده و به چرمِ همدانی مشهور بوده است. در دباغی با مواد گیاهی، پوست‌های آماده را در اسید تانیک[۱] می‌خیسانند. در دباغی با کروم[۲]، که فرآیندی بسیار سریع‌تر است، از محلول نمک‌های کروم[۳] استفاده می‌کنند.