سیاره
سیّاره (planet)
جسم آسمانی بزرگی که در مدار ستاره‌ای در گردش، و متشکل از سنگ، فلز یا گاز است. در منظومۀ خورشیدی[۱] نُه سیّاره بر گرد خورشید[۲] مدارپیمایی می‌کنند که عبارت‌اند از عُطارِد[۳]، زهره[۴]، زمین[۵]، مریخ[۶]، مشتری[۷]، زحل[۸]، اورانوس[۹]، نپتون[۱۰] و پلوتون[۱۱]. چهار سیارۀ داخلی، که سیاره‌های زمین‌وار[۱۲] یا زمین‌مانند نامیده می‌شوند، کوچک و سنگی، و هر کدام دارای یک یا چندتا قمر[۱۳]ند. سیاره‌های بیرونی، جز پلوتون، سیاره‌های بزرگ[۱۴] نامیده می‌شوند و جو چگال‌تری دارند که عمدتاً متشکل از گازهای هیدروژن و هلیوم[۱۵] است؛ هر سیاره از این دست دارای تعداد زیادی قمر است. مشتری، با فاصلۀ تقریبی ۷۸۰میلیون کیلومتر از خورشید و قطر ۱۴۰هزار کیلومتر جرمی بیش از همۀ سیاره‌های دیگر را در خود جا داده است و بزرگ‌ترین سیارۀ منظومۀ خورشیدی است. کوچک‌ترین آن‌ها، و دورترین سیاره از خورشید با ۵,۹۰۰میلیون کیلومتر فاصله، پلوتو است که ۲,۳۰۰ کیلومتر قطر دارد. از دید ناظر زمینی، همۀ سیاره‌های برجسته، عُطارِد، زهره، مریخ، مشتری، زحل، با چشم غیرمسلح به‌صورت اجسامی دیده می‌شوند که در مسیرهای دایره‌ای از برابر ستارگان جابه‌جا می‌شوند. اندازۀ این دایره‌ها، که به‌علت حرکت خود زمین بر گرد خورشید پدید می‌آیند، با فاصلۀ سیاره از زمین نسبت عکس دارد. سیاره‌ها نور تولید نمی‌کنند، بلکه نور ستارۀ مادر را باز می‌تابانند.
کشف‌های جدید. در ۱۹۹۵، اخترشناسان ایتالیایی اطمینان یافتند که سیارۀ جدیدی را بر گرد ۵۱ اسب بالدار[۱۶] در صورت فلکی[۱۷] اسب بالدار (پگاسوس)[۱۸] کشف کرده‌اند. گمان می‌رود این سیاره که ۵۱ اسب بال‌دارِ بی[۱۹] نامیده شد، احتمالاً جرمی برابر با مشتری دارد. کشش گرانشی[۲۰]ای که به این سیاره نسبت داده می‌شود ممکن است از تپش[۲۱] ستارۀ مادر حاصل شده باشد. در گردهم‌آیی ژانویۀ ۱۹۹۶ انجمن اخترشناسی امریکا[۲۲] کشف سه سیارۀ دیگر اعلام شد. همۀ این سیارات به خارج از منظومۀ خورشیدی تعلق دارند، اما دو سیاره از آن‌ها فقط حدود ۳۵ سال نوری[۲۳] از زمین فاصله دارند و بر گرد ستاره‌هایی می‌گردند که با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند. یکی از آنان با نام ۷۰ سنبلۀ بی[۲۴] در صورت فلکی سُنبله[۲۵]، و دیگری با نام ۴۷ دب اکبر بی[۲۶] در صورت فلکی دب اکبر قرار دارد. سومین سیارۀ نزدیک که حدود ۵۰ سال نوری از ما فاصله دارد، بر گرد بتا سه‌پایۀ نقاش[۲۷]، مدارپیمایی می‌کند. در آوریل ۱۹۹۶، سیارۀ دیگری کشف شد که به دور ستارۀ رو سرطان[۲۸]، در صورت فلکی سرطان[۲۹]، در گردش است. سیارۀ دیگری که در ژوئن ۱۹۹۶ پیدا شد، به دور تی گاوران می‌گردد. در اکتبر ۱۹۹۶، اخترشناسان ایالات متحده امریکا سیاره‌ای را کشف کردند که مدارش نامنظم‌تر از سیاره‌های دیگر است. جرم این سیارۀ جدید ۱.۶ برابر جرم مشتری است و به دور ستارۀ ۱۶ دجاجه جی[۳۰] مدارپیمایی می‌کند. فاصلۀ آن تا ستارۀ یادشده از ۹۰میلیون کیلومتر تا ۳۹۰میلیون کیلومتر تغییر می‌کند. در ۱۹۹۸، اخترشناسان استرالیا و نیوزیلند سیاره‌ای را در فاصلۀ ۲۵هزار سال نوری کشف کردند. این سیاره را ۳۵ـ۹۸ نامیدند. رصدخانه‌های ماونت استروملو[۳۱] در استرالیا و ماونت جان[۳۲] در نیوزیلند برای این کشف با یکدیگر همکاری کردند. تا اوت ۲۰۰۰، اخترشناسان توانسته‌اند موقعیت ۵۰ سیاره را در خارج از منظومۀ خورشیدی تعیین کنند که نُه سیاره از آن‌ها در سال ۲۰۰۰ شناسایی شدند.
- ↑ Solar System
- ↑ Sun
- ↑ Mercury
- ↑ Venus
- ↑ Earth
- ↑ Mars
- ↑ Jupiter
- ↑ Saturn
- ↑ Uranus
- ↑ Neptune
- ↑ Pluto
- ↑ terrestrial planets
- ↑ satellites
- ↑ major planets
- ↑ helium
- ↑ LTR:51 Pegasi
- ↑ constellation
- ↑ Pegasus
- ↑ LTR:51 Pegasi B
- ↑ gravitational pull
- ↑ pulsation
- ↑ American Astronomical Society
- ↑ light year
- ↑ LTR:70 Vir B
- ↑ Virgo
- ↑ LTR:47 Uma B
- ↑ Beta Pictoris
- ↑ Rho Cancri
- ↑ Cancer
- ↑ LTR:16 cygni B
- ↑ Mount Stromlo
- ↑ Mount John