سازمان اسناد ملی کشور
| سازمان اسناد ملی کشور | |
|---|---|
| نام فارسی | سازمان اسناد ملی کشور |
| سال تاسیس | ۱۳۴۹ش |
| علت تاسیس / تشکیل | گردآوری و حفظ اسناد ملی ایران در سازمانی واحد، فراهم‌آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به این اسناد و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری و استخدامی از طریق تمرکز پرونده‌های راکد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و امحای اوراق زائد آن‌ها |
سازمان اسناد ملی کشور
یکی از معاونت‌های سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران در تهران. گردآوری و نگهداری اسناد حکومتی در ایران سابقه‌ای بس کهن دارد. در عهد هخامنشیان اسناد مهم دولتی را در محلی به‌نام دژنبشت یا دژنوشت نگهداری می‌کردند. در دوران اسلامی سنت و روش ایرانیان در امور دیوانی رعایت می‌شد، ازجمله اسناد و مدارک دولتی را در «خزانۀ اسناد» نگهداری می‌کردند که زیرمجموعۀ دیوان رسائل بود. در دورۀ غزنویان خزانۀ اسناد را «خزانۀ حجت» و مسئول آن را دیوان‌بان می‌خواندند. در عهد صفویه رونوشت مکاتبات و فرامین دولتی در «دفاتر خلود» ثبت و در «دفترخانۀ دیوان اعلی» نگهداری می‌شد که متصدی آن را «دفتردار» می‌خواندند. در دوران قاجاریه به‌دلیل گستردگی تشکیلات دولتی علاوه‌بر بایگانی دربار، اسناد سیاسی در وزارت امور خارجه، و اسناد مالی در دفتر مستوفی‌الممالک نگهداری می‌شدند. در پایان هر سال مسئولان بایگانی‌ها مجموعۀ اسناد و مدارک خود را بین دو تختۀ چوبی قرار می‌دادند و آن را بسته می‌کردند. در ۱۳۱۷ق/۱۲۸۷ش وزارت امور خارجه به سفارت‌خانه‌های ایران در دیگر کشورها دستور داد تا بایگانی ثابت و منظمی ایجاد کنند. با پیروزی انقلاب مشروطه و توسعۀ سازمان‌های دولتی ـ به سبک غربی ـ و گستردگی مکاتبات، حجم اسناد و مدارک دولتی در بایگانی‌ها افزایش زیادی یافت که موجب مشکلات مهمی شد. در سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۳۰۹ش هیئتی فرانسوی و بلژیکی طرحی برای اصلاح نظام بایگانی کشور ارائه دادند و به‌اجرا درآوردند. براساس این طرح کلیۀ اسناد و مدارک دولتی (به استثنای عهدنامه‌های سیاسی) در اتاقی که وزارت مالیه در کاخ گلستان با عنوان مرکز دولتی تعیین کرده بود ضبط و نگهداری می‌شدند. در ۱۳۲۹ دولت طرحی را برای امحای اوراق دولتی زائد تهیه کرد که به‌علت نارسایی به مجلس ارائه نشد. در ۱۳۳۵ نخستین لایحۀ دولت برای کسب مجوز قانونی برای امحای اوراق زائد تهیه و به مجلس سنا تقدیم شد، ولی بی‌نتیجه ماند. در ۱۳۴۵، پس از چند سال مطالعه، لایحۀ تأسیس سازمان اسناد ملی کشور تهیه شد که در ۱۳۴۹ به‌تصویب رسید و در همان سال سازمان تأسیس شد. اهداف آن عبارت‌اند از گردآوری و حفظ اسناد ملی ایران در سازمانی واحد، فراهم‌آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به این اسناد و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری و استخدامی از طریق تمرکز پرونده‌های راکد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و امحای اوراق زائد آن‌ها. سازمان اسناد ملی وابسته به سازمان امور اداری و استخدامی کشور بود. در ۱۳۸۱ این سازمان و کتابخانۀ ملی ایران با هم ادغام شدند و سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران را پدید آوردند.