غاز (پرندگان)
غاز (پرندگان)(goose)
هر کدام از چندین پرندۀ بزرگ آبزی، هم‌خانوادۀ اردک‌ها و قوها. حدود دوازده گونه غاز در امریکای شمالی، گرینلند، اروپا، شمال افریقا، و در نواحی شمالی هیمالیا[۱]، در آسیا، یافت می‌شود. نر و ماده این پرنده شبیه‌اند. پاهایی کوتاه و پرده‌دار دارند که به نسبت سایر اعضای این خانواده، به جلو بدن نزدیک‌تر است. علاوه بر این، منقار این جانور کمی قلاب‌دار است. غازها فقط از علف و گیاهان تغذیه می‌کنند و آشیانۀ خود را روی زمین و از علف می‌سازند. این پرنده بسته به گونه، پنج تا نُه تخم سفید یا کرم‌رنگ می‌گذارد. جنس‌های اصلی Anser و Branta در خانوادۀ اردکیان[۲]، ردۀ غازسانان[۳] قرار دارند. غاز کشتی‌چسب[۴]، Branta leucopsis، حدود ۶۰ سانتی‌متر طول، و حدود دو کیلوگرم وزن دارد. رنگ این پرنده سیاه و سفید است، و لکه‌هایی آبی و خاکستری دارد و منقارش سیاه است. غاز لوبیایی[۵]، Anser fabalis، گونۀ خاکستری غاز وحشی اروپایی است و منقاری نارنجی، یا زرد و سیاه دارد. این غاز در شمال اروپا و سیبری زاد و ولد می‌کند. غاز برنت، Branta bernicla، غازی کوچک با رنگ سیاه، قهوه‌ای، سفید، و خاکستری است. جمعیت جهانی غاز برنت را در ۱۹۹۶، ۲۵هزار قطعه تخمین زدند. غاز خاکستری[۶] Anser anser نیای غازهای اهلی است. سایر گونه‌های غاز عبارت‌اند از غاز کانادایی[۷] Branta canadensis که بومی امریکای شمالی است و در قرن ۱۸ به اروپا وارد شد، غاز پاصورتی[۸] Anser brachyrhynchus، غاز پیشانی‌سفید[۹] Anser albifrons، و نی‌نی[۱۰] یا غاز هاوایی[۱۱] Branta sandvicensis. غاز خاکستری یگانه گونه‌ای است که در بریتانیا آشیانه می‌سازد. این غاز در غرب اسکاتلند و غرب ایرلند مرکزی یافت می‌شود. از ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۸، جمعیت غاز برفی[۱۲] Anser caerulescens چهار برابر شده است و اکنون جمعیتی ۱۰میلیونی از این جانور، همه‌ساله در کانادا آشیانه‌سازی می‌کنند. غاز کانادایی آلئوسین[۱۳]، که زمانی گمان می‌رفت منقرض شده است، در مارس ۲۰۰۱ رسماً از لیست گونه‌های در معرض انقراض حذف شد. جمعیت این گونه از چند صد قطعه در دهۀ ۱۹۶۰، به‌حدود ۳,۷۰۰ قطعه افزایش یافته است. از جنس Anser، چهارگونه و از جنس Branta یک گونه در ایران شناسایی شده است که عبارت‌اند از غاز پازرد (Anser fabulis)، غاز پیشانی‌سفید بزرگ (Anser albifrons)، غاز پیشانی‌سفید کوچک (Anser erylhropus)، غاز خاکستری (Anser anser)، و عروس غاز (branta ruficollis). اعضای خانوادۀ مرغابی در ایران، شامل یازده گونه از جنس‌های متفاوت است. تنجه، آنقوت، اردک، قوی گنگ، و قوی فریادکش از گونه‌های این خانواده‌اند.